Στη φώτο : Νυχτερινός βομβαρδισμός της Αλεξάνδρειας από την αεροπορία του Άξονα (Αρχείο Κ. Μαριδάκη)
Σ΄ ένα ντοκιμαντέρ για την Αλεξάνδρεια ακούσαμε πως η πόλη είχε κατά την αρχαιότητα πολλά υπόγεια υδραγωγεία, τα οποία μάλιστα λειτουργούσαν κανονικά ως τον 19ο αιώνα. Κατά τη διάρκεια του Β΄ π.π. αρκετά από αυτά χρησίμευσαν ως καταφύγια προστασίας από τις αεροπορικές επιδρομές και τους βομβαρδισμούς του Άξονα, ενώ μετά τον πόλεμο σφραγίστηκαν χωρίς να καταγραφούν σε κάποιο αρχείο με αποτέλεσμα σήμερα οι αρχαιολόγοι να δυσκολεύονται να τα εντοπίσουν, αφού πολλές παλιές είσοδοι μοιάζουν σαν αυτές των υπονόμων, ενώ άλλες έχουν μπαζωθεί και πάνω τους έχουν ανεγερθεί νέα κτίρια.
Ανάμνηση της μητέρας μου κατά τις αεροπορικές επιδρομές στην Αλεξάνδρεια είναι και η καταφυγή στα αλεξανδρινά καταφύγια, ενώ πολλές φορές ο παππούς μου, αγνοώντας κινδύνους και εκκλήσεις, την έπαιρνε μαζί του στην ταράτσα της οκέλλας για να δουν τις λάμψεις, λες και ήταν πυροτεχνήματα…
Οι σχετικές εκκλήσεις ήταν πολλές και δημοσιεύονταν συνεχώς στον αιγυπτιώτικο Τύπο υπό τον τίτλο ¨Μην περιφρονείτε τα καταφύγια¨. Το δε περιεχόμενο τους ήταν το εξής : ¨Η Διεύθυνσις της προστασίας των πολιτών κατά των εναερίων επιδρομών προβαίνει εις την ακόλουθον ανακοίνωσιν : Όταν ακούετε τας σειρήνας του συναγερμού πηγαίνετε εις καταφύγια. Η πείρα από τα πόλεις αι οποίαι υφίστανται βομβαρδισμούς από αέρος απέδειξεν ότι έναντι εκάστου ατόμου τραυματιζομένου εις δημόσιον καταφύγιον δύο ή τρία τραυματίζονται εντός των οικιών, έστω και εάν είναι μακράν των υέλων, 7 τραυματίζονται μεταξύ εκείνων που ευρίσκονται επί του εδάφους με το πρόσωπον προς το έδαφος όπισθεν τοίχου, 11 τραυματίζονται μεταξύ εκείνων που υιοθετούν το σύστημα αυτό χωρίς όμως την προστασίαν τοίχου και 23 μεταξύ εκείνων που διαμένουν εις τους δρόμους κατά την διάρκειαν των συναγερμών¨.
Άξιο αναδημοσίευσης είναι και ένα άρθρο στον αλεξανδρινό ¨Ταχυδρόμο¨ του Απριλίου του 1941 σχετικό με τα αλεξανδρινά καταφύγια :
¨Τα κατασκευασθέντα μέχρι τούδε καταφύγια εις Αλεξάνδρειαν υπό της Δημαρχίας ανέρχονται εις 110, δυνάμενα να περιλάβουν 23.110 άτομα. Μετετράπησαν επίσης εις καταφύγια 26 υπόγεια δια προστασίαν 15.520 ατόμων, διευθετήθησαν δε 4 δεξαμενές ρωμαϊκής εποχής δια προστασίαν 2.885 ατόμων.
Η Αιγυπτιακή Κυβέρνησις ανήγειρεν 100 καταφύγια εν τη πόλει δια την προστασίαν 8.000 ατόμων, ενώ η Δημαρχία Αλεξανδρείας ασχολείται τώρα με την κατασκευήν 600 ακόμη καταφυγίων δια 48.000 άτομα. Δι΄ αυτά εξέλεξεν ήδη 500 τοποθεσίες, δια τα υπόλοιπα όμως 100 παρίσταται ανάγκη απαλλοτριώσεως, ως εκ τούτου δε και θα επέλθη δια την προπαρασκευήν των σχετική τις καθυστέρησις.
Τα δημόσια καταφύγια της πόλεως κατανέμονται κατά συνοικίας εις τας ακολούθους αναλογίας :
Καρμούς : 40 καταφύγια δια 13.175 άτομα.
Τελωνείον : 22 καταφύγια δια 8.390 άτομα.
Ράμλι : 5 καταφύγια δια 5.610 άτομα.
Μωχάμεμ Βέη : 37 καταφύγια δια 20.000 άτομα.
Ατταρίν : 25 καταφύγια δια 13..390 άτομα.
Μινέτ ελ Μπάσαλ : 14 καταφύγια δια 8.390 άτομα.
Λαμπάν : 7 καταφύγια δια 4.445 άτομα.
Πλατεία : 6 καταφύγια δια 2.330 άτομα.
Οι ανωτέρω αριθμοί αφορούν τα κατασκευασθέντα υπό της Δημαρχίας και τα υπό κατασκευήν υπ΄ αυτής καταφύγια. Συμφώνως προς τον νόμων περί ιδρύσεως καταφυγίων υπό ιδιοκτητών, 8.230 ιδιοκτήται είναι οι υποκείμενοι εις την υποχρέωσιν. Εκ τούτων 59 συνεπλήρωσαν το έργον, λαβόντες δημαρχιακόν πιστοποιητικόν. Μέγας άλλος αριθμός εξ αυτών κατασκεύασαν έως τώρα καταφύγια, δεν εξεδόθησαν όμως εισέτι τα πιστοποιητικά, ίνα εν τω μεταξύ εξακριβωθή υπό των τεχνικών υπηρεσιών εάν η εργασία εξετελέσθη συμφώνως προς τους επιβαλλομένους όρους.
Διατυπώνονται πάντοτε παράπονα δια τας δυσκολίας προμηθείας ξύλων και σιδήρου. Οι ιδιοκτήται, οίτινες αδυνατούν να εξεύρουν τας ύλας ταύτας, παρακαλούνται να έλθουν εις επαφήν μετά της Δημαρχίας, ήτις θα πράξη παν το δυνατόν προς διευκόλυνσιν των. Όλα μολαταύτα τα καταφύγια οφείλουν να έχουν συμπληρωθή προ της 15ης Ιουνίου.
Ο Γενικός Στρατιωτικός Διοικητής της Αιγύπτου εδημοσίευσε στρατιωτικήν διαταγήν παρέχουσαν το δικαίωμα εις τους ιδιοκτήτας ακινήτων της ακυρώσεως του ενοικιαστηρίου συμβολαίου δια το διαμέρισμα το οποίον πρόκειται να μετατραπή εις αντιαεροπορικόν καταφύγιον.
Εν τούτοις, ο ιδιοκτήτης οφείλει να είναι εφοδιασμένος δι΄ αδείας των αρμοδίων αρχών, εμφαινούσης ότι το περί ου ο λόγος διαμέρισμα είναι το καταλληλότερον του ακινήτου δια την μετατροπήν αυτού εις καταφύγιον.
Εν τοιαύτη περιπτώσει εις τον ενοικιαστήν θα τάσσεται οκταήμερος προθεσμία δια την εκκένωσιν του διαμερίσματος.
Ο ιδιοκτήτης εις ουδεμίαν είναι υπόχρεως προς τον ενοικιαστήν αποζημίωσιν δια την προ της λήξεως ακύρωσιν του συμβολαίου¨.
Πηγές : ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 16/4/1941, 4/5/1941 – ¨Αλεξάνδρεια : Η χαμένη πόλη της Κλεοπάτρας¨, Discovery Channel, 2003
Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ
