Ιστορία: Η τελευταία πράξη του Ναγκίμπ Ελ Ριχάνι

Στις 8 Ιουνίου 1949 έπεσε η αυλαία της ζωής για τον επικαλούμενο «πατέρα της αιγυπτιακής κωμωδίας» και «Μολιέρο της Αιγύπτου» Ναγκίμπ ελ Ριχάνι. Είχε γεννηθεί στις 21/1/1889 στο Κάιρο, από πατέρα Ιρακινό και μητέρα Αιγύπτια Κόπτισσα, και εκπαιδεύτηκε στουςFrères. Τη σταδιοδρομία του άρχισε με την ίδρυση του Γαλλο-Αιγυπτιακού Θιάσου κατά τον Α΄ π.π, ένα επιθεωρησιακό συγκρότημα που γνώρισε μεγάλη επιτυχία.

Γράφει ο Ν. Νικηταρίδης – ερευνητής της ιστορίας των Αιγυπτιωτών

Μια βραδιά έτυχε να δει τον «Αββά Κωνσταντέν» με τον Ζαν Κοκελέν και ενθουσιάστηκε τόσο, ώστε αποφάσισε να παίξει σοβαρότερα έργα, όπως των Gavault, Deflers και Caillavet, για ν΄ ανεβάσει αργότερα το «Τοπάζ» του Πανιόλ. Σ΄ αυτές τις θεατρικές επιχειρήσεις έχασε όλη του την περιουσία.

Έτσι, έφυγε για τη Γαλλία, όπου έμεινε πολλά χρόνια. Επιστρέφοντας, έφερε πλήθος έργων διασκευασμένων από τον ίδιο για το αιγυπτιακό θέατρο, με αιγυπτιοποιημένους ήρωες και χιούμορ του τόπου. Κάθε έργο έφτασε να το βλέπουν 300.000 θεατές. Τελικά, απέκτησε και το θέατρο του, το «Ριτζ», όπου για να δει κάποιος μια παράσταση έπρεπε να κλείσει θέσεις πολύ καιρό πριν. Οι θρίαμβοι του δεν άμβλυναν καθόλου τη μετριοφροσύνη του, ενώ περαστικοί από το Κάιρο ξένοι συνάδελφοι του, όπως οι Λουΐ Ζουβέ, Ζαν Μαρσά, Πιερ Ρενουάρ και Ζαν Κοκτώ, πήγαιναν να τον χειροκροτήσουν. Είχε παίξει μάλιστα και με τη Ζοζεφίνα Μπέικερ, ενώ ο Ζουβέ τη δεκαετία του ΄40 είχε πει σ΄ έναν Αιγύπτιο δημοσιογράφο πως «εσείς, εκεί στην Αίγυπτο, έχετε ένα θαυμάσιο ηθοποιό που ονομάζεται Νεγκίμπ Ριχάνι».

Ο Ζουβέ ως τότε δεν τον είχε δει στο θέατρο, αλλά μονάχα στο φιλμ «Γιακούτ» που ο Ριχάνι είχε γυρίσει στο Παρίσι. Στη φιλμογραφία του συμπεριλαμβάνονται επίσης ταινίες όπως οι “El Rial”, “Ala Keifak”, “El Guineh El Masry”, “Kismiti”, “Ela Khamsa” κ.ά. Λίγο πριν την τελευταία πράξη, ο Ριχάνι συνέχιζε να παίζει στην Αλεξάνδρεια με πυρετό και φάρμακα. Όταν πια κατάλαβε πως δεν άντεχε άλλο, επέστρεψε τα χρήματα των δύο τελευταίων παραστάσεων και γύρισε στο Κάιρο, στο Ελληνικό Νοσοκομείο του οποίου εξέπνευσε.

Ανάμεσα στα συλλυπητήρια τηλεγραφήματα προς τον αδελφό του Γιουσέφ Ριχάνι ήταν κι εκείνα του ελληνικού θεατρικού κόσμου. Ο θεατρώνης Β. Αθανασόπουλος τηλεγράφησε : «Τα θερμότερα συλλυπητήρια μου για τη σκληρή απώλεια του αδελφού σας, του μεγίστου των Αιγυπτίων ηθοποιών». Ο θεατρικός επιχειρηματίας Θ. Κρίτας: «Βαθύτατα συγκινημένος για την απώλεια του αδελφού σας, μεγίστου των Αιγυπτίων ηθοποιών, σας διαβιβάζω τα συλλυπητήρια μου». Ο Θίασος του αλεξανδρινού θεάτρου «Λούνα Παρκ»: «Ο Ελληνικός Θίασος Οπερέτας του «Λούνα Παρκ» της Αλεξανδρείας σας εκφράζει την βαθύτατη του θλίψη για τη σκληρή απώλεια του αδελφού σας, της δόξας αυτής του Αιγυπτιακού θεάτρου και σας διαβιβάζει τα ειλικρινή του συλλυπητήρια».

Στις 9 Ιουνίου έλαβε χώρα η κηδεία του στο νεκροταφείο των Καθολικών Συρίων του Καΐρου, την οποία εύγλωττα περιγράφει κείμενο που δημοσιεύτηκε την επομένη στον αλεξανδρινό «Ταχυδρόμο»:

«Σπάνια το Κάιρο βυθίστηκε σε τέτοιο πένθος, όπως χθες με το θάνατο του Ναγκίμπ Ριχάνι. Η αγάπη του Αιγυπτιακού λαού προς το μεγάλο αυτό καλλιτέχνη, που αφιέρωσε όλη του τη ζωή στο θέατρο και την τέχνη, δείχτηκε χθες στη μεγαλοπρεπή κηδεία του. Χιλιάδες κόσμου κατέκλυσε την πλατεία του Σταθμού του Καΐρου, κι όλους τους δρόμους όπου θα περνούσε η νεκρώσιμη πομπή. Σκαρφαλωμένοι οι θαυμαστές του πάνω στους ηλεκτρικούς στύλους, άλλοι κρεμασμένοι πάνω στα μπαλκόνια περίμεναν το πέρασμα του νεκρού. Συγκινητικές στιγμές εκτυλίχθηκαν με την άφιξη της άμαξας που μετέφερε τη σορό. Πολλά μάτια δάκρυσαν. Γέροι, νέοι και νέες πενθούσαν το δημιουργό του Αιγυπτιακού θεάτρου. Εκατοντάδες στεφάνια, αφιερωμένα από τους πολυπληθείς φίλους του, ταμπέλες πένθιμες από τις κινηματογραφικές εταιρίες και μια μεγάλη προσωπογραφία του διακοσμημένη με άνθη έδιναν ένα συγκινητικό τόνο στη γενική αυτή ατμόσφαιρα της λύπης. Πολλές προσωπικότητες της Αιγύπτου, της ξένης παροικίας, πολυάριθμοι ηθοποιοί του Αιγυπτιακού θεάτρου και του κινηματογράφου, άνθρωποι της τέχνης και των γραμμάτων ακολούθησαν την μεγαλοπρεπέστατη νεκροπομπή, κι ήρθαν να υποβάλλουν τα συλλυπητήρια τους προς την οικογένεια του μεταστάντος. Οι χιλιάδες τους κόσμου που συγκεντρώθηκαν στο σταθμό του Ποντ Λαμούν, που ήλθαν από όλες τις γωνιές του Καΐρου, ακολούθησαν με την ίδια κατανυκτικότητα τον Ναγκίμπ Ριχάνι στην τελευταία του κατοικία. Οι Έλληνες καλλιτέχνες του «Λούνα Παρκ» και ο κ. Β. Αθανασόπουλος, αντιπροσωπευόμενοι από τον κ. Κώστα Μάγη, κατέθεσαν βαρυτιμώτατο στέφανο επί της σωρού του μεταστάντος μεγάλου Αιγυπτίου καλλιτέχνη».

Κατόπιν τη συγγραφική σκυτάλη παίρνει ο Κώστας Μάγης, αναφέροντας τα εξής:

«Ο Μέγας καλλιτέχνης της Αιγύπτου Ναγκίμπ Ριχάνι πέθανε. Ο θάνατος του συγκίνησε βαθύτατα τον Αιγυπτιακό λαό. Γιατί ο Ριχάνι δεν ήταν απλώς ένας μεγάλος διερμηνευτής ρόλων. Ο αείμνηστος δημιουργός του «Κις Κις Μπέη» μίλησε κατάβαθα στην ψυχή του λαού του. Με τον θρυλικό «Κις Κις» εξέφρασε με αφάνταστη αληθινότητα και φινέτσα όλες τις πτυχές της λαϊκής ψυχής και όλες τις φινέτσες του σαρκαστικού πνεύματος του λαού. Ο καλός και αγαθός «Ομάδας», «Κις Κις», το αγνό παιδί με τα μεγάλα αισθήματα της Αιγυπτιακής Επαρχίας ξετυλίχθηκε ψυχικά στα τόσα έργα που διερμήνευσε ο Ριχάνι. Τα έργα αυτά ήταν θαυμάσιες ηθογραφίες. Κατόπιν όμως, ο Ριχάνι δόθηκε στο κοσμοπολιτικό θέατρο. Στην αρχή ανέβαζε μπουφονικές κωμωδίες του Φεϊντώ και του Λαμπίς. Για την εποχή εκείνη ήταν ένας σταθμός εξελίξεως του Αιγυπτιακού θεάτρου. Μα ο Ριχάνι βιαζόταν να φθάσει στην εποχή μας. Σταμάτησε τις φάρσες και ανέβασε πολλές λεπτές κωμωδίες, στις οποίες σημείωσε καταπληκτικές επιτυχίες. Αγαπούσε ιδιαιτέρως το Λουί Βερνέιγ. Δεν υπήρχε γαλλική κωμωδία που να μη τη γνώριζε. Ο Ναγκίμπ Ριχάνι αγαπούσε πολύ τους Έλληνες και παρακολουθούσε τις ελληνικές παραστάσεις. Αρκετοί Έλληνες καλλιτέχνες συνεργάστηκαν σε ειδικές περιστάσεις μαζί του, όπως η γνωστή μας Ζωζώ Νταλμάς. Για τη Βάσω Μανωλίδου εκφραζόταν με ασυγκράτητο θαυμασμό, λέγοντας τακτικά «Κρίμα που είναι Ελληνίδα», εννοώντας πως αν μιλούσε μια ξένη γλώσσα, όπως η γαλλική ή η αγγλική, θα εθεωρείτο ως μία των μεγαλυτέρων ηθοποιών του κόσμου, γιατί θα την έβλεπε όλος ο κόσμος. Ο Ριχάνι με όλη την αίγλη του ήταν δημοκρατικότατος και πρόθυμος για να εξυπηρετήσει τους πάντες. Το διάσημο θέατρο του «Ριτζ» στέγασε πολλούς Ελληνικούς θιάσους.

Ο θίασος του θεάτρου «Λούνα Παρκ», Καλουτά – Κρεββατά – Ρένας Ντορ – και οι μεγαλοεπιχειρηματίες κ.κ. Θ. Κρίτας και Β. Αθανασόπουλος, δια τηλεφωνικής παρακλήσεως προς τον γράφοντα, κατέθεσαν επί της σορού του Μεγάλου Ναγκίμπ Ριχάνι βαρυτιμώτατο στέφανο. Ο υπογράφων εξέφρασε τα ειλικρινή συλλυπητήρια των Ελλήνων καλλιτεχνών. Ο παρακολουθήσας κόσμος ήταν τόσο πολύς, ώστε οι δρόμοι απ΄ όπου διήλθε η κηδεία ήταν ασφυκτικά γεμάτοι».

Σημείωση: Ο Αιγυπτιώτης θεατράνθρωπος Γιώργος Ιορδανίδης είχε μαθητεύσει κοντά στο Ριχάνι από το 1945 ως το 1948.