ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΗΣ ¨ΜΙΧΑΛΟΥΣ¨
Είναι γνωστό πως οι παροιμίες γεννιούνται από το λαό και χρησιμοποιούνται από το λαό, άλλες φορές για συγκεκριμένες χρονικές περιόδους που σχετίζονται με κάποιο γεγονός που τις ¨γέννησε¨, κι άλλες συνεχόμενα στο διάβα του χρόνου, ενώ κάποιες απ΄ τις δεύτερες χρησιμοποιούνται περισσότερο όταν η κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με συγκεκριμένες καταστάσεις.
Μια τέτοια περίσταση είναι και η σημερινή, με την ελληνική κοινωνία να πιέζεται εδώ και κάποια χρόνια από την οικονομική κρίση, με αποτέλεσμα πλήθος συμπατριωτών μας να μη μπορεί να ανταπεξέλθει είτε σε χρέη συσσωρευμένα από το παρελθόν, είτε σε χρέη που δημιουργήθηκαν κυρίως από φόρους, καθώς κι από τα μέτρα που λαμβάνονται από τους κυβερνώντες υπό την πίεση των διεθνών δανειστών.
Έτσι, μια παροιμία είναι αυτή που βρίσκεται συνεχώς στα χείλη του κοσμάκη, αφού λίγο ή πολύ όλο το έθνος ¨Χρωστάει της Μιχαλούς¨.
Η ερμηνεία της προέλευσης μιας παροιμίας δεν είναι καθόλου εύκολη, διότι αυτή είναι διαφορετική σε διάφορα μέρη της χώρας και δεν είναι λίγες οι φορές που η προσπάθεια ανακάλυψης ιστορικού υπόβαθρου πέφτει στο κενό, αφού οι μύθοι πλέκονται με την όποια πραγματικότητα.
Αυτό συμβαίνει και με την περίφημη Μιχαλού, εκδοχές για το ποια ήταν θα παραθέσουμε κατωτέρω, όχι απλά ως επίρρωση των προαναφερομένων, αλλά ως απόδειξη της ποικιλόμορφης σκέψης του ελληνικού λαού.
Ήταν λέει η Μιχαλού μια ονομαστή Καλαματιανή, στην οποία είχαν αναθέσει οι Τούρκοι την είσπραξη των φόρων, προνόμιο που της δόθηκε λόγω κάποιου παλαιού της έρωτα μ΄ έναν Τούρκο Πασά. Η Μιχαλού για να εξιλεωθεί έναντι των συγχωριανών της τους φερόταν ιδιαίτερα ¨μαλακά¨ και έτσι ελάχιστα χρήματα εισέπραττε τελικά. Έτσι, η φράση κατάντησε να σημαίνει χρωστάω αλλά δεν δίνω, κι όταν κάποιος έλεγε ¨Χρωστάω της Μιχαλούς¨, έλεγε κάτι το ανόητο, αφού η Μιχαλού της Καλαμάτας ποτέ δεν απαιτούσε είσπραξη.
Μια άλλη εκδοχή θέλει τη Μιχαλού ¨εξ απορρήτων¨ ενός των πρώτων πρωθυπουργών της Ελλάδας. Καταγόταν από φαναριώτικη οικογένεια και φυσικά λόγω της αυστηρότητας των παλαιών ηθών εμφανιζόταν ως απλή φίλη του πρωθυπουργού και όχι ως σύζυγος. Οι εκλογικοί παράγοντες όμως έρχονταν σε άμεση επαφή μαζί της, κυρίως κατά τις προεκλογικές περιόδους, εισπράττοντας χρήματα για τον εκλογικό αγώνα. Τα χρήματα αυτά ουδέποτε τα επέστρεφαν, αφού η Μιχαλού δεν ενεργούσε ¨επίσημα¨. Έτσι το ¨Χρωστάω της Μιχαλούς¨ σήμαινε πως λέω πράγματα τα οποία δεν είναι πιστευτά.
Στη Χίο από την άλλη, λεγόταν πως η Μιχαλού ήταν σύζυγος ενός Χιώτη καπετάνιου, ο οποίος της έστελνε πολλά χρήματα και μ΄ αυτά εκείνη δάνειζε τους νησιώτες. Μια μέρα όμως ήλθε μήνυμα πως ο καπετάνιος πνίγηκε σ΄ ένα ναυάγιο στον Ινδικό Ωκεανό. Η Μιχαλού πόνεσε τόσο πολύ που έπαθε νευρική κρίση και έχασε τα λογικά της. Από τότε γύριζε τα διάφορα χωριά της Χίου ζητώντας μέσα στην τρέλα της δανεικά απ΄ όποιον συναντούσε στο δρόμο. Και κάπως έτσι γεννήθηκε το ¨Χρωστάω της Μιχαλούς¨.
Στη Σύρο πάλι, λεγόταν πως υπήρχε μία σύζυγος κάποιου ναυτικού Μιχάλη, η Μιχαλού, η οποία είχε πάθει μια περίεργη τρέλα : Φανταζόταν πως όλος ο κόσμος της χρωστούσε και έτσι το ¨Χρωστάω της Μιχαλούς¨ πήρε σιγά-σιγά την έννοια ότι δεν ξέρω τι λέω.
Κατ΄ άλλους η Μιχαλού ήταν Πατρινιά, η οποία για να κάνει τη μεγάλη ζωή πούλησε τα υπάρχοντα της και μετακόμισε στην Αθήνα. Αλλά η μεγάλη ζωή θέλει και πολλά χρήματα. Έτσι, μεταβλήθηκε σε μεγάλη τοκογλύφο, δανείζοντας Αθηναίους που είχαν ανάγκη με ιδιαίτερα φουσκωμένο τόκο. Μη μπορώντας λοιπόν να ξεχρεώσουν, συνεχώς ¨Χρωστούσαν της Μιχαλούς¨.
Τέλος, άλλη εκδοχή θέλει μια Μιχαλού να έχει ταβέρνα στο Ναύπλιο και να κάνει πίστωση σε μερικούς πελάτες της. Όποιος όμως δεν ήταν συνεπής τον ξεφτίλιζε κυριολεκτικά. Έτσι μια φορά, κάποιος ευσυνείδητος οφειλέτης αδυνατώντας να την ξοφλήσει, μισοτρελάθηκε και τριγύριζε στους δρόμους του Ναυπλίου παραμιλώντας. Κι αν κάποιος ξένος ρωτούσε τι του συμβαίνει, οι ντόπιοι απαντούσαν πως ¨Χρωστάει της Μιχαλούς¨.
Αυτά λοιπόν τα περί της Μιχαλούς, που κατά πάσα πιθανότητα δεν υπήρξε ποτέ, αλλά γεννήθηκε μέσα από τη λαϊκή σοφία του λαού μας. Μα κι αν εκείνη δεν υπήρξε, είναι σίγουρα υπαρκτά τα όσα χρωστά ο λαός, που όχι μόνο ¨κατάντησε¨ να ¨Χρωστάει της Μιχαλούς¨, αλλά για να θυμηθούμε και μια άλλη παροιμία : ¨Εκεί που του χρωστάγανε του πήραν και το βόδι¨…
Ν. ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ
