Τα Αιγυπτιώτικα χρόνια της Μαρίκας Παπαγκίκα.

Γράφει ο Νικόλαος Νικηταρίδης

Η τραγουδίστρια Μαρίκα Παπαγκίκα θεωρείται ως η σπουδαιότερη ελληνική φωνή στην Αμερική στις αρχές του 20^ου αι. Γι΄ αυτό η έλλειψη πληροφοριών για τη ζωή της φαντάζει αδικαιολόγητη, ενώ ήταν ο Αμερικανός συλλέκτης δίσκων Ian Nagoski που ¨ανακάλυψε¨ τη φωνή της και μετά από μεγάλη έρευνα βρήκε έστω και τα ελάχιστα προσωπικά στοιχεία που την αφορούν.

Έτσι, γνωρίζουμε πως γεννήθηκε στην Κω το 1890 ως Μαρίκα Κατσόρη και πριν το 1900 η οικογένεια της εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο, όπου ξεκίνησε την καριέρα της τραγουδώντας σε νυχτερινά κέντρα της εποχής. Παντρεμένη πλέον με τον Κωνσταντίνο Παπαγκίκα, μετανάστευσαν το 1915 στην Αμερική, όπου συμμετείχαν σε αρκετές μουσικές περιοδείες και εμφανίζονταν σε διάφορα νυχτερινά κέντρα.

Στη δισκογραφία φαίνεται πως μπήκε το 1918 με το ¨Σμυρναίικο Μινόρε¨ και τρία δημοτικά τραγούδια, με τον σύζυγο της στο τσέμπαλο. Από τότε και για 10 χρόνια ηχογραφεί συνεχώς και γίνεται η αγαπημένη τραγουδίστρια των Ελλήνων της Αμερικής. Το 1925, έχοντας συγκεντρώσει ένα σεβαστό ποσό χρημάτων, ανοίγουν στη Νέα Υόρκη το πολυτελές κέντρο διασκέδασης ¨Marika΄s¨, πόλο έλξης όχι μόνο Ελλήνων, αλλά και αλλοεθνών μεταναστών. Παράλληλα, συνεχίζει της ηχογραφήσεις δίσκων, με σμυρναίικα και ρεμπέτικα τραγούδια όπως το επιτυχημένο ¨Μες του Συγγρού τη φυλακή¨. Το αμερικανικό κραχ όμως του 1929 συμπαρασύρει στην ύφεση και την οικονομική καταστροφή και το ζεύγος Παπαγκίκα, που αναγκάστηκαν να κλείσουν το μαγαζί τους.

Από αυτό το σοκ η Μαρίκα δεν συνήλθε ποτέ, κι αν δεν γνωρίζουμε τα βήματα της ως το 1937, ξέρουμε πως τη χρονιά αυτή επιστρέφει στη δισκογραφία με τέσσερα πατριωτικά τραγούδια, αναφερόμενη και ως συνθέτης. Τελικά, η διασημότερη τραγουδίστρια των Ελληνο-Αμερικανών πέθανε σε ηλικία 53 ετών στη Νέα Υόρκη το 1943, με τον σύζυγο της να την ακολουθεί το 1947. Ας σημειωθεί τέλος πως έχουν εντοπιστεί 239 ηχογραφημένα της τραγούδια, ένας αριθμός μεγάλος για τα μέτρα της εποχής. Κι αν τα μέσα του τότε δεν κατόρθωσαν να ¨συλλάβουν¨ το μοναδικό ηχόχρωμα της φωνής της, στο πάλκο, όπως ανέφερε ο Γ. Κατσαρός, ¨ήταν μία από τις περίφημες, μία από τις πιο ωραίες βυζαντινές τραγουδίστριες στα ρεμπέτικα, στα τζιβαέρια, στα σμυρναίικα και στα δημοτικά¨.

Αυτά λοιπόν γνωρίζουμε για τη Μαρίκα Παπαγκίκα, κυρίως μέσα από τα γραφόμενα των Π. Κουνάδη και M. Hulot.

Επειδή όμως, όπως αναφέρθηκε, η οικογένεια της μπορεί να χαρακτηριστεί ως αιγυπτιώτικη, κάναμε τη δική μας έρευνα για τα χρόνια της στην Αίγυπτο, η οποία μέσα από δημοσιεύματα των αιγυπτιώτικων εφημερίδων απέφερε τα εξής για την τραγουδιστική δράση της στην Αλεξάνδρεια :

14-27/3/1913 : Στο καφενείο ¨Μπαξεδάκι¨ του Λαζαρόπουλου : ¨Απόψε αρχίζει ο ανατολικός μουσικός θίασος υπό τον καλόν τεχνίτην κ. Αλ. Βουδούρην. Άσματα ελληνικά και ανατολικά υπό καλλιτέχνιδος αοιδού, χορού, κλπ.¨.

15-28/3/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Ο ανατολικός θίασος του κ. Αλ. Βουδούρη συγκείμενος εξ οκτώ προσώπων ανδρών και κυριών ήρχισε χθες τας παραστάσεις του. Εχειροκροτήθη η καλλίφωνος αοιδός κ. Μαρίκα Παπαγκίκα εις την ¨Νυκτωδίαν¨ του Σιουμπέρ¨.

16-29/3/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Ο Ανατολικός θίασος εξακολουθή τας παραστάσεις του. Η καλίφωνος αειδώς κ. Μαρίκα χειροκροτείται εις τα άσματα της¨.

26-8/4/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Καθ΄ ώραν άσματα ανατολίτικα τη συνοδεία ανατολικής μουσικής. Μονωδίαι υπό της κ. Μαρίκας Παπαγκίκα¨.

14-27/9/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Απόψε και αύριον Κυριακήν δύο παραστάσεις οικογενειακαί με τον φασουλήν και τον ανατολικόν θίασον. Ωραία άσματα της Μαρίας Παπαγκίκα¨.

21-4/10/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Οι κ.κ. Μέλης και Μπρούσαλης συνδυάσαντες την αμίμητον φασουλικήν των ικανότητα δίδουν ωραίες κωμωδίας. Ο ανατολικός θίασος με την κ. Παπαγκίκα εκτελεί ωραία τραγουδάκια και χορούς¨.

5-18/10/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Σήμερον και αύριον παραστάσεις του Φασουλή κ. Μέλη τη συμπράξει και του συναδέλφου του κ. Μπρούσαλη. Άσματα και χοροί υπό του ανατολικού θιάσου. Ωραίαι και παθητικοί δυωδίαι υπό του βαρυτόνου κ. Παπαϊωάννου και του υψιφώνου κ. Παπαγκίκα¨.

9-22/10/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Αύριον συμπλήρωσις του θιάσου με ορχήστραν εκ κυριών. Ο Φασουλής κ. Μπρούσαλης θα αρχίση νέαν περίοδον παραστάσεων. Ο κ. Παπαϊωάνου και η κ. Παπαγκίκα νέα ντουέτα¨.

10-23/10/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Σήμερον η παράστασις εντός της αιθούσης. Νέα πρόσωπα εις την ορχήστραν. Παράστασις του φασουλή Μπρούσαλη. Η κ. Παπαγκίκα άσματα διάφορα¨.

16-29/11/1913 : Στο ¨Μπαξεδάκι¨ : ¨Καθ΄ εκάστην παράστασις : Φασουλής (Μπρούσαλης). Άσματα και χοροί υπό καλλιφώνων αοιδών και χορευτριών. Μονωδίαι υπό της κ. Παπαγκίκα¨.

23-5/2/1914 : Στο Καζίνο ¨Λυών¨ : ¨Απόψε άρχεται των παραστάσεων του εις το Λυών ο ανατολικός θίασος με την καλλίφωνον κ. Μαρίκαν Παπαγκίκα¨.

10-23/4/1914 : Στο καφενείο Τορναζάκη : ¨Αρχίζει τας παραστάσεις του εις το παρά την προκυμαίαν καφενείον Τορναζάκη από σήμερον ο καλλιτέχνης των Ανδρεικέλλων Χ. Κασιδάκης με όλως νέα έργα. Κατά τα διαλείμματα η καλλίφωνος κ. Μαρίκα Παπαγκίκα και ο βαρύτονος κ. Παπαϊωάννου θα εκτελούν ωραίας δυωδίας και διάφορα άσματα πολεμικά, ρωμάντσες, κτλ¨.

Ακούστε στους παρακάτω συνδέσμους τραγούδια της Μαρίκας Παπαγκίκα.