Το Ιστορικό Πανκοινοτικό Μνημόσυνο Ευεργετών του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού

Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος Διευθυντής του Ε.Π.Κ.Κ.

Την Κυριακή 20 Μαρτίου 2022 (Β’ Κυριακή των Νηστειών), στον Ιερό Κοινοτικό Ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, πραγματοποιήθηκε  το Μνημόσυνο των Μεγάλων Ευεργετών, Ευεργετών, Μεγάλων Δωρητών, Δωρητών, Συνδρομητών καθώς και Κοινοτικών Επιτρόπων της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου και των συγχωνευθεισών Κοινοτήτων, όπως ορίζει το καταστατικό της,  καθώς και των ανάλογων ευεργετών της Φιλοπτώχου

όπως παρουσιάστηκε  στην επίσημη σελίδα της Ελληνικής Κοινότητας Καϊρου.

Το 1908 στο περιοδικό Φάρος, αναδημοσιεύτηκε από την εφημερίδα ΑΙΩΝ κατάλογος των ευεργετών της Ελληνικής Κοινότητας Καϊρου και ήταν μόλις δεκαεπτά άτομα.

Το 1934 ο αριθμός των ευεργετών είχε ήδη αυξηθεί κατά πολύ. Εκείνη τη χρονιά έγινε κάτι μοναδικό στην ιστορία του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού, όπως μαρτυρούν και τα πρωτοσέλιδα των παροικιακών εφημερίδων του Καϊρου ΦΩΣ, και της Αλεξάνδρειας   ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, στις 7 Μαΐου 1934.

Στην εφημερίδα ΦΩΣ δημοσιεύτηκε , το Σάββατο 5 Μαΐου 1934, πρωτοσέλιδα το άρθρο «Το αυριανό μνημόσυνο»

Την μεθεπόμενη ημέρα πάλι στην πρώτη σελίδα έγραφε: «Αι χθεσιναί εν Αλεξανδρεία μεγάλαι τελεταί . Το μνημόσυνο των ευεργετών». Ο συντάκτης αποδίδει τιμές στους ευεργέτες γιατί όπως γράφει όσοι επισκέπτονταν την Αίγυπτο το 1934 αυτό που πρωτοαντίκριζαν  παντού ήταν η έντονη Ελληνική παρουσία σε επιβλητικά κτήρια  , ναούς, σχολεία και ιδρύματα που έκανε τους Αιγυπτιώτες υπερήφανους.

Την ίδια ημέρα το πρωτοσέλιδο του ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΥ: «Η χθεσινή ημέρα των εν Αιγύπτω Ελληνικών Κοινοτήτων. Ολόκληρος ο Ελληνισμός της Αιγύπτου, υποκλίνεται προ του κενοταφίου των ευεργετών του. Η μεγάλη τελετή του μνημοσύνου στο Ιερό Ναό του Ευαγγελισμού. Οι εκφωνηθέντες λόγοι του Πατριάρχου και του πρεσβευτού Θ. Δενδραμή. Τα ονόματα των ευργετών»

Επρόκειτο για πρωτοβουλία του τότε πρέσβυ, να τελεστεί μνημόσυνο των ευεργετών όλων των κοινοτήτων της Αιγύπτου «εν ονόματι της κυβερνήσεως της πατρίδος μας». Παρόντες όλοι οι εκπρόσωποι των διπλωματικών θρησκευτικών, κοινοτικών αρχών. Πρόεδροι και αντιπρόεδροι όλων των ελληνικών κοινοτήτων της Αιγύπτου, όπως φαίνεται και στο σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας ΦΩΣ, πρόεδροι όλων των σωματείων και εκπρόσωποι κοινοτικών και ιδιωτικών σχολείων με τα λάβαρά τους, όλοι μαζί στον Ιερό Ναό του Ευαγγελισμού όπου χτυπούσε εκείνη τη μέρα η καρδιά του Αιγυπτιώτη ελληνισμού. «Και ενώ τα λάβαρα των διαφόρων Σωματείων και Σχολείων έκλινον εις ευλαβή και ευγνώμονα χαιρετισμόν προ του επιμνημόσυνου ικριώματος η ατμόσφαιρα του ναού εταράσσετο χαρμοσύνως υπό το πτερύγισμα των σκιών των μεγάλων ευεργετών των οποίων η μεγαλύτέρα ευεργεσία προς τας Κοινότητας υπήρξεν η ανέγερσις ναών και σχολείων» και όπως σημειώνει παρακάτω ο συντάκτης  «Κανείς από εκείνους των οποίων εμνημονεύθησαν τα ονόματα και πέριξ του κενοταφίου των οποίων είχε με ευλάβεια και λατρεία προσέλθει η ανά την Αίγυπτον Ελληνική παροικία, δεν έχει αποθάνει. Διότι δεν πεθαίνει κανείς είναι αλήθεια, παρά μόνον όταν η μνήμη των επιζώντων του αρνηθεί τη φλόγα της. Μνήμη είναι η ζωή… Πώς να αποθάνουν άνθρωποι που έχουν περιστοιχίσει τον Ελληνισμό με τόσα έργα; Κάθε όνομα από τις εκατοντάδες που εμνημονεύθησαν χθες είναι κι ένα έργον ,μια πράξις, μια μέριμνα, μια ευγενική σκέψις, είναι έκφρασις αγάπης προς την Ελλάδα και την ιδέαν της Ελλάδος. Καθένα από τα μεγάλα ονόματα που ακούσαμε είναι κι ένα κομμάτι της ψυχής της Ελλάδος και ο μακρύς κατάλογος των ευεργετών που οι κοινότητες είχαν την ευτυχή έμπνευση να διανείμουν χθες στο μέγα πλήθος, μπορεί να είναι και μια χρυσή βίβλος για την Ελληνική συνείδηση. Βίβλος που κάθε Έλληνας της Αιγύπτου οφείλει να κρατήσει και να μελετά κάθε τόσο, για να έρχεται σε ζωντανή επικοινωνία με τα διδάγματα της…»

Ο ναός ειχε διακοσμηθεί κατάλληλα για την περίσταση με τα ελληνικά χρώματα και με γιρλάντες από δάφνες που προσέφεραν σοβαρό τόνο στο κενοτάφιο των ευεργετών, το οποίο ήταν διακοσμημένο με στεφάνι ελληνικής δάφνης της Ελληνικής Κυβέρνησης και με υφασμάτινη ταινία που έγραφε «Η ελληνική κυβέρνησις, τοις ευεργέτοις» ενώ τέσσερις μεγάλοι φανοί της εκκλησίας φώτιζαν κατανυκτικά το σκεπασμένο με  τη γαλανόλευκη κενοτάφιο.

Μετά τη θρησκευτική τελετή, κατά την οποία έψαλλαν οι χορωδίες  του ιεροδιδασκαλείου Ηλιούπολης και του Ευαγγελισμού, ενώ παιάνιζαν στις υποδοχές οι πρόσκοποι, μίλησε ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας, Μελέτιος Β’ (Μεταξάκης) και ο Έλληνας Πρέσβυς Θ. Δενδραμής ο οπόιος μετέφερε και το μήνυμα  εξ ονόματος  του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Ζαϊμη και του προέδρου της κυβέρνησης κ. Τσαλδάρη. «Αποστέλλομεν εξ Ελλάδος χαιρετισμόν εις μνήμην πάντων των ευεργετών των εν Αιγύπτω Ελληνικών Κοινοτήτων και Φιλανθρωπικών ιδρυμάτων». Όπως είπε στη συνέχεια ο Πρέσβυς, η Ελληνική κυβέρνηση θέλησε να διατρανώσει την ευγνωμοσύνη που οφείλει το έθνος και ο Ελληνισμός της Αιγύπτου στις ιερές σκιές των ευεργετών αυτών…Οι αείμνηστοι αυτοί Έλληνες υπήρξαν οι φορείς των αγνότερων εθνικών αισθημάτων και μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι μεγαλύτεροι εθνικοί ευεργέτες… Αυτοί οι ευεργέτες μας έδωσαν το ωραιότερο παράδειγμα των μεγάλων αρετών της ελληνικής τους καρδιάς, συμπλήρωσε και κατέληξε με πνιγμένη φωνή από συγκίνηση « Αιωνία η μνήμη των ευεργετών του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού και του έθνους».Το ίδιο αναφώνησε και όλο το εκκλησίασμα κι αμέσως μετά ακολούθησε μαθητική και προσκοπική παρέλαση υπό τους ήχους των εμβατηρίων της Ελληνικής Φιλαρμονικής της Αλεξάνδρειας.

Στην εφημερίδα Φως δημοσιεύτηκαν αναλυτικά τα ονόματα των φορέων που συμμετείχαν .  Εντύπωση προκαλεί ο αριθμός των φορέων που εκπροσώπησαν την Ελληνική παροικία του Καϊρου και υπερβαίνουν τους πενήντα όπως φαίνεται και στις σχετικές φωτογραφίες των δημοσιευμάτων όπου παρουσιάζονται επίσης  και  τα ονόματα των φορέων  που προσκλήθησαν στο επίσημο δείπνο .Τρεις ημέρες μετά, στις 9 Μαϊου 1934, το ΦΩΣ δημοσίευσε και μια φωτογραφία από το μνημόσυνο των ευεργετών με τον Έλληνα πρέσβυ  Θ. Δενδραμή να εξέρχεται από τον Ι.Ν. του Ευαγγελισμού.

Οι Ελληνικές Κοινότητες έχουν πια καθιερώσει να τιμούν τους ευεργέτες τους, την Κυριακή της Ορθοδοξίας στην Αλεξάνδρεια,  τη Β’ Κυριακή των νηστειών στο Κάιρο

  «Ευεργέτης ήταν το επίθετο με το οποίο αποκαλούσαν στην αρχαιότητα οι άνθρωποι τους θεούς που τους βοηθούσαν, όπως τον Διόνυσο, τον Απόλλωνα, τον Σέραπη κ.α. Με το πέρασμα των εποχών η ευεργεσία άλλαξε μορφή́. Στην αρχαιότητα ευεργέτες ζήσαν οι θεοί́ και οι βασιλείς και έλλειπε, θεωρητικά́ τουλάχιστον, η σχέση του δούναι και λαβείν.» Αυτό αναφέρει στην πολύτιμη εργασία του  «Η ευεργετική προσφορά του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού- Αιγυπτιώτες εθνικοί ευεργέτες» ο  Αλεξανδρινός κ. Σπυρίδων Καμαλάκης

Σύμφωνα με τον αείμνηστο καθηγητή Ευθύμιο Σουλογιάννη «Η ελληνική́ πραγματικότητα, κυρίως μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού́ κράτους δημιούργησε την ανάγκη της ανάπτυξης με ιδιωτική́ πρωτοβουλία της δωρεάς, της ευεργεσίας, της εν πάση περιπτώσει χορηγίας, με οποιαδήποτε μορφή́ (κληροδότημα κ.α.). Προφανώς η Ελλάδα μέχρι τις ημέρες μας, όσο και αν έχει ελαττωθεί́ ακόμη και στη συνείδησή μας η έννοια της ευεργεσίας, είναι η χωρά με τις πιο πολλές ευεργεσίες από́ Έλληνες που έζησαν στο εξωτερικό́».

Οι Αιγυπτιώτες ευεργέτες στάθηκαν το ίδιο γενναιόδωροι με τις Ελληνικές Κοινότητες της Αιγύπτου όπου έζησαν και δραστηριοποιήθηκαν, όσο και με τους τόπους καταγωγής τους στην Ελλάδα αλλά και με εθνικές ευεργεσίες ,όπου και όπως χρειαζόταν. Ο κατάλογος δε με τα ονόματα των ευεργετών, μεγάλων ή μικρότερων ή και δωρητών, έχει αυξηθεί πολύ σε σχέση με την εποχή που αναφέραμε.

Το παρήγορο είναι ότι οι Ελληνικές κοινότητες της Αιγύπτου, συνηθίζουν μέχρι και τις μέρες μας να ακολουθούν αυτά τα παραδείγματα. Σε κάθε περίπτωση  διαθέτουν και μνήμη και σεβασμό στην ιστορία τους, ώστε με τα εναπομείναντα σωματεία να συνεχίζουν να αποδίδουν τιμές σ’ εκείνους που τις αξίζουν. Αιωνία  η μνήμη των νεκρών, υγεία και μακροήμερευση για τους εν ζωή που συνεχίζουν τον παραδειγματικό Αιγυπτιώτικο ευεργετισμό.