Η μεγάλη φυγή των Αιγυπτιωτών. Μια άλλη προσέγγιση

Γράφει ο Ν. Νικηταρίδης

          Ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων και προτιμήσεων, που ούτως ή άλλως πρέπει να μένουν απ΄ έξω από κάθε ιστορική προσέγγιση, είναι σαφές πως όλες οι πολιτικές δυνάμεις στην Ελλάδα από την Νασερική Επανάσταση και έπειτα υπέπεσαν σε σωρεία λαθών και στρεβλών εκτιμήσεων με αποτέλεσμα οι πάροικοι απροστάτευτοι να πανικοβληθούν και έτσι να δημιουργηθεί η λεγόμενη μεγάλη φυγή.

          Τα πράγματα και βέβαια δεν είναι τόσο απλά, αλλά εισχωρώντας το κομματικό μικρόβιο σε διάφορους δήθεν ιστορικούς αναλυτές που καμία σχέση δεν έχουν με τον Αιγυπτιώτη Ελληνισμό, δημιουργούνται και κάποιες άλλες διαστάσεις του φαινομένου. Από τη μία, πως η αρχή του τέλους ξεκίνησε με τον τερματισμό των διομολογήσεων το 1937 με τη Συνθήκη του Μοντρέ, κι από την άλλη, με τη σκληρή άποψη της αριστερής νομενκλατούρας πως αν οι μεγάλες κοινότητες αριστεροποιούνταν όλα θα έβαιναν – ως εκ θαύματος – διαφορετικά…

          Μια άλλη πτυχή όμως της ιστορίας, άγνωστη στους περισσότερους, μας κατευθύνει στα χρόνια του Β΄π.π., όταν ο Ιωάννης Μεταξάς αποφάσισε τη συγκρότηση της Φάλαγγας Ελλήνων Αιγυπτιωτών με την επιστράτευση των ομογενών που διέμεναν στη Μέση Ανατολή με κύριο σώμα της φυσικά τους Έλληνες της Αιγύπτου. Το πρωτόγνωρο αυτό εγχείρημα οργάνωσης στρατιωτικής δύναμης μακριά από την ελληνική επικράτεια, προέβλεπε τόσο την κατάταξη όσων κατοίκων Αιγύπτου, Παλαιστίνης, Συρίας και Σουδάν κατείχαν την ελληνική ιθαγένεια και υπηκοότητα, ανήκοντας στις κλάσεις που είχαν ήδη επιστρατευτεί στην Ελλάδα, όσο και την εθελοντική προσέλευση αντρών 20-45 ετών.

          Η τεράστια αγάπη και σεβασμός των Αιγυπτιωτών για την πατρίδα είναι δεδομένος. Έτσι, ο Πλάτων Βαλασκάκης, ιδιοκτήτης των αιγυπτιώτικων εφημερίδων ¨Κλειώ¨ και ¨Κάιρον¨ με πύρινο άρθρο του καλούσε τους Αιγυπτιώτες στη μάχη. Εν τω μεταξύ η ελληνική Αλεξάνδρεια φλεγόταν ! Τα 4 παιδιά του Μιχ. Καζούλη κατετάγησαν μαζί με τους Σαλβάγους, τους αδελφούς Κοντομίχαλου, τους Μπενάκη, τους Πηλαδάκη, τους Θεοδωράκη, τους Κουτσούμη, τους Κατσιφλή, τους Βατιμπέλα, τους Χωρέμη, τους Κοτζαμπόπουλο, τους Μηταράκη, για να σημειώσουμε μερικά μόνο ονόματα ταγών και αρχόντων της ελληνικής παροικίας και τους εξωτερικού εν γένει, διότι δεν ήταν μόνο οι Έλληνες της Αιγύπτου, αλλά από κάθε γωνιά της γης.

          Αυτή τη Φάλαγγα όμως, που απετέλεσε το σπέρμα του ΒΕΣΜΑ (Βασιλικός Ελληνικός Στρατός Μέσης Ανατολής), αξίωναν να διαλυθεί οι Άγγλοι, ενώ από την άλλη εναντίον της διαλύσεως αγωνίζονταν ο Βασιλιάς και ο Τσουδερός. Όμως – και αυτό να σημειωθεί ιδιαιτέρως διότι άμεσα μας αφορά – τη διάλυση υποστήριζε σθεναρά και μερίδα Αιγυπτιωτών υπό τον Πρόεδρο τους Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου Παρίση Μπελένη, μια άποψη που δεν στερούταν σοβαρών επιχειρημάτων, το δε μέλλον – ατυχώς – την δικαίωσαν… Έλεγε λοιπόν ο Μπελένης : ¨Χρήσιμος είναι ο Ελληνικός Στρατός εκτός Ελλάδος. Είναι τόσο ευχερές να οργανωθεί διαρροή αξιόμαχων από την κατεχόμενη Ελλάδα ή από το μη κατεχόμενο τρίγωνο Έβρου. Μη απορφανίζετε τις ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις από το ελληνικό στοιχείο κάμνοντες υποχρεωτική στράτευση. Αφήσατε εθελοντική την παρουσία των Ελλήνων του Εξωτερικού. Ευρισκόμεθα εις ξένον έδαφος. Κρατούμεν τα σκήπτρα, αλλά ο ανταγωνισμός είναι διεθνής¨.

          Ατυχώς δεν εισακούσθη και έτσι δόθηκε το πρώτο ισχυρό πλήγμα κατά της οικονομίας και του ξεφτίσματος των παροικιών του εξωτερικού και ιδιαίτερα αυτών της Αιγύπτου. Η εξήγηση αυτού και βέβαια δεν είναι εύκολη. Πρόχειρα όμως μπορούμε να πούμε πως οι ελληνικές επιχειρήσεις βρέθηκαν σε μειονεκτική θέση και από ακμάζουσες μετέπεσαν από την αρχή σε δευτερεύουσες έναντι του άγριου ανταγωνισμού των Εβραίων, Συρίων, Άγγλων, Μαλτέζων, Γάλλων και Αιγυπτίων, κι όλα αυτά λόγω αποδυνάμωσης του προσωπικού εκ της υποχρεωτικής στρατεύσεως. Και το χειρότερο : Όσοι κατόπιν αποστρατεύτηκαν έμειναν χωρίς δουλειά διότι κανείς αιγυπτιακός νόμος δεν τους προστάτευσε. Παράλληλα, η στράτευση δημιούργησε και θέματα διαβίωσης των οικογενειών των στρατευθέντων. Δεν υπήρχε Ελληνικό Ταμείο το οποίο θα πλήρωνε τα επιδόματα και έτσι – ως συνήθως – οι πάροικοι υποκατέστησαν το κράτος. Γράφτηκαν συνδρομητές για συγκεκριμένα ποσά, τα οποία κατέβαλλαν κάθε μήνα…

          Ποιος λοιπόν αναγνώρισε αυτόν τον πατριωτισμό το 1952 με τη Νασερική Επανάσταση ; Ποιος λοιπόν αναγνώρισε αυτόν τον πατριωτισμό τη δεκαετία του ΄60 με τη μεγάλη φυγή ; Ποιος λοιπόν αναγνώρισε αυτόν τον πατριωτισμό όταν οι επαναπατρισμένοι Αιγυπτιώτες έφταναν στην Ελλάδα και είχαν άμεσα προβλήματα διαβίωσης, ανεύρεσης εργασίας και αργότερα συνταξιοδότησης ; Ποιος λοιπόν αναγνώρισε αυτόν τον πατριωτισμό όταν οι Ελλαδίτες κατηγορούσαν τους μορφωμένους και πολύγλωσσους Αιγυπτιώτες ότι τους παίρνουν τις δουλειές ; Ποιος λοιπόν αναγνώρισε αυτόν τον πατριωτισμό όταν μέχρι σήμερα οι 8 στους 10 εθνικοί ευεργέτες είναι Αιγυπτιώτες, ενώ γενικότερα ο αιγυπτιώτικος ευεργετισμός προς την Ελλάδα δεν έχει όμοιο του ;

          Ας είναι όμως. Η προσφορά για την πατρίδα τουλάχιστον για τους Αιγυπτιώτες ήταν, είναι και θα είναι ανιδιοτελής !