Το 1932 ιδρύθηκε στην Αθήνα ο ¨Ελληνο-Αιγυπτιακός Σύνδεσμος¨ με σκοπό, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη των υφισταμένων φιλικών δεσμών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Στο Διοικητικό του Συμβουλίου μετέχουν γνωστά ονόματα όπως οι Αντώνης Μπενάκης, Στέφανος Δέλτα, Δημ. Αιγινίτης και Ζαχαρίας Παπαντωνίου, ενώ πρώτος πρόεδρος του είναι ο Πρόεδρος του Ερυθρού Σταυρού Ιω. Αθανασάκης.
Σε ενέργειες από το 1933 του Συνδέσμου και των Αιγυπτιωτών οφείλεται ο εξωραϊσμός της πλατείας και το στήσιμο το 1934 του μπρούτζινου έφιππου αγάλματος του Μωχάμεντ Άλη μπροστά στο σπίτι του στην Καβάλα. Για το σκοπό αυτό η Ελληνική Κοινότητα Καΐρου προσέφερε 200 λίρες.
Ο Μωχάμεντ Άλη υπήρξε μία από τις σπουδαιότερες πολιτικές προσωπικότητες του 19ου αι, έχοντας βαθιές διασυνδέσεις με την Ελλάδα, καθώς γεννήθηκε και ανδρώθηκε στην Καβάλα όπου και πρωτοδιακρίθηκε, ξεκινώντας μια καριέρα που τον έφερε να γίνει βαλής της Αιγύπτου και τελικά ημιανεξάρτητος ηγεμόνας αυτής το 1805.
Έτσι, ένα από τα σπουδαιότερα αξιοθέατα που μπορεί κανείς στην πόλη το σπίτι στο οποίο μεγάλωσε, γνωστό στις μέρες μας ως ¨Κονάκι του Μεχμέτ Αλή¨ ή ¨Οικία Μωχάμετ Άλη¨. Υπολογίζεται ότι έζησε εκεί μέχρι και τα 30 του χρόνια, μέχρι που του ανατέθηκε να πάει στην Αίγυπτο, ώστε να συμβάλλει στην άμυνα εναντίον των Γάλλων του Ναπολέοντα.
Μπροστά του, διαμορφώθηκε η πλατεία Μωχάμεντ Άλη το διάστημα, όπου σήμερα στέκεται το άγαλμα του, φιλοτεχνημένο στο Παρίσι από τον διάσημο γλύπτη Κωνσταντίνο Δημητριάδη κατά παραγγελία της ελληνικής παροικίας στην Αίγυπτο, που το δώρισε στη συνέχεια στον δήμο της Καβάλας. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι και η τέως βασιλική οικογένεια της Αιγύπτου απέδιδε ιδιαίτερη πολιτισμική αξία στο Κονάκι του Μωχάμεντ Άλη.
Έτσι, όταν χρειάστηκαν επισκευές και ευρύτερες εργασίες αποκατάστασης τον 19ο αιώνα δόθηκε στην Καβάλα ειδική χρηματοδότηση από το αιγυπτιακό κράτος. Επιπλέον, το οίκημα διαθέτει έναν μεγάλο κήπο, όπου σώζεται μέχρι και σήμερα κομμάτι από τον τάφο της μητέρας του Μεχμέτ Αλή, Ζεϊνέμπ χανούμ, η οποία έχει κι εκείνη τη δική της σχέση με την Καβάλα, καθώς ήταν είτε κόρη, είτε αδερφή του Οθωμανού τσορμπασί (κυβερνήτη) της.
Τη δεκαετία του ΄30, για να προστατευτούν τα συμφέροντα των Ελλήνων που ζούσαν στην Αίγυπτο – υποθέτουμε κατά το 1937 με τη Συνθήκη του Μοντρέ που κατάργησε τις διομολογήσεις – η πλατεία της Καβάλας μετονομάστηκε σε πλατεία Φουάτ από το όνομα του βασιλέως της Αιγύπτου Φουάτ Α΄, ο οποίος ήταν δισέγγονος του Μωχάμεντ Άλη και είχε πεθάνει το 1936. Γι΄ αυτό ίσως, το 1938 η πλατεία μετονομάστηκε σε πλατεία Στυλιανού Μαυρομιχάλη, χωρίς όμως επί της ουσίας να αλλάξει κάτι, αφού η ονομασία αυτή δεν επικράτησε και η κεντρική πλατεία της Καβάλας συνέχισε να καλείται πλατεία Φουάτ.
Το 1967 ο τότε δήμαρχος Ευ. Ευαγγελίου, θεώρησε απαράδεκτο – ελέω δικτατορίας – η κεντρική πλατεία να φέρει αιγυπτιακή ονομασία και παράλληλα να φιλοξενεί στο κέντρο της το μνήμα της μητέρας του Μωχάμεντ Άλη, κατεδάφισε το μνημείο και τη μετονόμασε σε πλατεία Ελευθερίας.
Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ
Στην έγχρωμη φώτο η πλατεία Φουάτ τη δεκαετία του ΄60 με το ταφικό μνημείο της μητέρας του Μωχάμεντ Άλη, ενώ στην ασπρόμαυρη η πλατεία το 1939
