Ποιοί γιορτάζουν σήμερα 4 Δεκεμβρίου 2017
04/12/2017
Παρουσία Πατριάρχη στον Άγ. Νικόλαο, οι Ιερές Ακολουθίες της 24ης Δεκεμβρίου
04/12/2017Όσιος Ιωάννης Δαμασκηνός, ο Προστάτης των Ιεροψαλτών
Σήμερα 4 Δεκεμβρίου η Εκκλησία μας τιμά τη Μνήμη του Οσίου Πατρός ημών Ιωάννου του Δαμασκηνού, προστάτου των Ιεροψαλτών.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός υπήρξε διαπρεπέστατος θεολόγος και ποιητής του 8ου αιώνα μ.Χ. και μέγας πατήρ της Εκκλησίας. Γεννήθηκε στη Δαμασκό στα τέλη του 7ου αιώνα μ.Χ. και ονομάσθηκε ο άγιος «Δαμασκηνός» από το όνομα της ιδιαιτέρας του πατρίδας Δαμασκού. Ο ίδιος έτυχε επιμελημένης αγωγής από τον πατέρα του Σέργιο, που ήταν υπουργός οικονομικών του άραβα χαλίφη Αβδούλ Μελίκ του Α’. Δάσκαλός του ήταν ένας πολυμαθής και ευσεβέστατος μοναχός, που ονομαζόταν Κοσμάς και είχε καταγωγή από τη Σικελία. Ο μοναχός πράγματι, εκπαίδευσε τον Ιωάννη και τον θετό του αδελφό Κοσμά τον Μελωδό άριστα στην αριθμητική, την γεωμετρία, την μουσική, την αστρονομία, την ρητορική, την φιλοσοφία του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός ζώντας τον 8ον αιώνα που η εικονομαχία συγκλόνιζε τα θεμέλια της Εκκλησίας, αγωνίστηκε εναντίον της νέας αιρέσεως των εικονομάχων. Είχε αγαπήσει τη μοναχική ζωή, εγκατέλειψε τα πάντα στον κόσμο αυτό και έγινε υποτακτικός σ’ εάν αυστηρό γέροντα. Στη ζωή της υποταγής έδειξε ότι είχε πάρει απόφαση να πεθάνει για την αγάπη του Χριστού ο παλαιός άνθρωπος μέσα και να γεννηθεί ο νέος, ο κατά Χριστόν πλασθείς. Υπήρξε πολυμαθής και μας άφησε σπουδαία έργα δογματικά, αλλά και σπουδαιότατα τροπάρια και ύμνους της Εκκλησίας και δικαίως θεωρείται σαν ένας από τους κορυφαίους υμνογράφους.
Εν έτη (705 – 715 μ.Χ.) όταν έγινε η εξέγερση για τον διωγμό κατά των χριστιανών, ο Ιωάννης μαζί με τον θετό του αδελφό Κοσμά επίσκοπο Μαϊουμά, έφυγαν από τη Δαμασκό και πήγαν στην Ιερουσαλήμ. Εκεί ο Ιωάννης χειραφετείτε μοναχός στην περίφημη Μονή του αγίου Σάββα, όπου έμεινε σ’ όλη του τη ζωή, μελετώντας και συγγράφοντας. Στο διωγμό κατά των αγίων εικόνων, επί Λέοντος του Ισαύρου (726 μ.Χ.), πήρε ενεργό μέρος και εξαπέλυσε κατά του ασεβούς αυτοκράτορα, τους τρεις γνωστούς λόγους υπέρ των αγίων εικόνων, πράγμα που θορύβησε τον Λέοντα. Αναφέρεται ότι ο Λέων διέταξε να μιμηθούν την γραφή του Δαμασκηνού και να στείλουν στο Χαλίφη πλαστή επιστολή του, με την οποία να φαίνεται ότι αυτός προσέφερε τη Δαμασκό στους Βυζαντινούς. Ο Χαλίφης πείστηκε και του έκοψε το δεξί χέρι. Το βράδυ έστειλε μεσίτες ο Ιωάννης στον βάρβαρο παρακαλώντας να του χαρίσει το κομμένο χέρι για να το θάψει. Ο Σαρακηνός συμφώνησε και του το έδωσε. Ο Άγιος το πήγε στο ναό, που είχε στο σπίτι του.
Έπεσε μπροστά στη αγία εικόνα της Θεοτόκου και προσευχόμενος με δάκρυα έλεγε:
<<Δέσποινα Πάναγνε Μήτερ, η τον Θεόν μου τεκούσα,
δια της θείας εικόνας η δεξιά μου εκόπη.
Ουκ αγνοείς την αιτίαν, δι’ ην εμάνη ο Λέων
Πρόφθασον, τοίνυν, ως τάχος και ιασαί μου την χείρα.
Η δεξιά του Υψίστου, η από Σου σαρκωθείσα,
Πολλάς ποιεί τας δυνάμεις δια της Σης μεσιτείας.
Την δεξιάν μου ταύτην και νυν ιασάτω λιταίς σου.
Ως αν, Σους ύμνους, ους δοίης και του εκ Σου σαρκωθέντος.
Εν ρυθμικαίς αρμονίαις συγγράψηται, Θεοτόκε,
Και συνεργός χρηματίση της Ορθοδόξου λατρείας,
Πρόφθασον, τοίνυν, ως τάχος και ιασαί μου την χείρα.
Η δεξιά του Υψίστου, η από Σου σαρκωθείσα,
Πολλάς ποιεί τας δυνάμεις δια της Σης μεσιτείας.
Την δεξιάν μου ταύτην και νυν ιασάτω λιταίς σου.
Ως αν, Σους ύμνους, ους δοίης και του εκ Σου σαρκωθέντος.
Εν ρυθμικαίς αρμονίαις συγγράψηται, Θεοτόκε,
Και συνεργός χρηματίση της Ορθοδόξου λατρείας,
Δύνασαι γαρ όσα αν θέλης, ως του Θεού Μήτηρ ούσα>>.
Λέγοντας αυτά ο Ιωάννης αποκοιμήθηκε και βλέπει την αγία εικόνα της Θεοτόκου και του λέγει: «Γιατρεύτηκε το χέρι σου και μη λυπάσαι πλέον γι’ αυτό. Κάνε τώρα αυτό γραφίδα γραμματέως όπως μου υποσχέθηκες».
Τότε ξύπνησε ο Άγιος και βλέποντας το χέρι του θεραπευμένο, δοξολογούσε και ευχαριστούσε τον Κύριο και την Άχραντη Μητέρα του. Ψάλλοντας όλη την νύκτα. Την άλλη μέρα όλος ο λαός είδε το θαύμα και πήγαν στον Σαρακηνό λέγοντας: Άρχοντα, αυτοί που πρόσταξες να κόψουν το χέρι του Ιωάννη, δεν υπάκουσαν. Αλλά κάποιος δούλος ή φίλος του δέχτηκε να του κόψουν το δικό του χέρι, αφού πήρε πολλά χρήματα. Έτσι οι δήμιοι αφού πήραν και οι ίδιοι χρήματα δεν εξετέλεσαν την προσταγή.
Ο άρχοντας διέταξε τότε να ‘ρθει ο Ιωάννης για να δει τα χέρια του. Πήγε λοιπόν ο Άγιος, και έδειξε το χέρι του που είχαν κόψει. Γύρω δε από το χέρι, στο σημείο που είχε συγκολληθεί, υπήρχε κατά θεία οικονομία μια γραμμή.Λέγει τότε ο βάρβαρος στον Ιωάννη:
– Ποιος γιατρός σε θεράπευσε; Και τι βότανα έβαλε;
– Ο παντοδύναμος Κύριος μου και μόνον Αυτός, που τα πάντα μπορεί να κάνει.
– Ανεύθυνος είσαι, όπως φαίνεται και άδικα σε κατέκρινα, γιατί δεν εξέτασα καλά την υπόθεση. Σε παρακαλώ συγχώρεσε με και έχε την τιμή του πρωτοσυμβούλου μου. Σου υπόσχομαι να μην κάνω τίποτε χωρίς τη συμβουλή σου.
Τότε ο Άγιος έπεσε στα πόδια του και τον παρακαλούσε να τον αφήσει να πάει σ’ άλλη υπηρεσία που επιθυμούσε. Ο άρχοντας τελικά του έδωσε την άδεια. Ο Ιωάννης κατανάλωσε όλη του τη ζωή για την αγάπη του στο Χριστό. Έζησε με οσιότητα πάνω από εκατό χρόνια και εκοιμήθη το 749 μ.Χ. Τάφηκε στη Μονή του Αγίου Σάββα. Χάρη στην ευγλωττία του ονομάσθηκε και «Χρυσορρόας», ενώ για το πλούσιο μουσικό του έργο ονομάστηκε «Μαΐστωρ της μουσικής».
Τα έργα του διακρίνονται σε δογματικά, αντιρρητικά, απολογητικά, ηθικά, ομιλίες, ερμηνευτικά, αγιολογικά και υμνογραφικά. Ο Δαμασκηνός είναι επίσης ένας από τους σπουδαιότερους μελωδούς της Εκκλησίας. Το ποιητικό του έργο θεωρείται από τα σημαντικότερα στην ορθόδοξη υμνογραφική παράδοση. Είναι ένας από τους εισηγητές του ποιητικού είδους των Κανόνων. Σώζονται 90 Κανόνες του, από τους οποίους οι 14 έχουν συμπεριληφθεί στα λειτουργικά βιβλία. Περίφημος είναι ο «Κανών εἰς τό ἅγιον Πάσχα» και το υμνογραφικό τμήμα των Κυριακών στο βιβλίο της Παρακλητικής· γνωστό ως Οκτώηχος της Κυριακής όπου ψάλλουμε ανά τους αιώνες τους αναστάσιμους ύμνους. Οι ύμνοι του επηρέασαν τους μεταγενέστερους ποιητές και απετέλεσαν τον πυρήνα των ακολουθιών της εβδομάδος. Η εορτή του είναι ακίνητη και υπάρχει απότμημα του Ιερού Λειψάνου του όπου βρίσκεται στο Ναό του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων Βενετίας. Η 4η Δεκεμβρίου εκάστου έτους, και η Κυριακή μετά την 4ην Δεκεμβρίου κάθε έτους έχει οριστεί από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ιεροψαλτών Ελλάδος ως ημέρα τιμής του Ιεροψάλτη, έχει καθιερωθεί ως επίσημη εορτή των Ιεροψαλτών κατά την οποία η Ορθόδοξος Εκκλησία τιμά την μνήμη του μεγάλου Μελωδού και Υμνογράφου Αυτής Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού.
Ιωάννης Απ. Κούντριας
Πρωτοψάλτης Ελληνικής Κοινότητος Καΐρου
Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής.
Related posts
06/11/2021
03/09/2021
