Αναδρομές στο όμορφο παρελθόν, γνωρίζοντας τους Αιγυπτιώτες Βέηδες και Πασάδες μιας άλλης εποχής

Στο διάβα του χρόνου αρκετοί ήταν οι Αιγυπτιώτες που έλαβαν τους τίτλους Βέης και Πασάς, τίτλοι που γενικότερα δίδονταν σε σημαντικούς κυβερνητικούς παράγοντες ή εξέχοντα μέλη της κοινωνίας από την εποχή της Οθωμανικής κυριαρχίας στην Αίγυπτο (1517) ως την κατάργησή τους μετά την Επανάσταση του 1952.

Η έρευνα μας ανακάλυψε τους εξής Αιγυπτιώτες με τους σχετικούς τίτλους : Νικόλαος Χαϊκάλης Πασάς (δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας ¨Le Phare d΄ Alexandrie¨), Αντώνιος Κωμανός Πασάς (ιατρός), Νικόλαος Τσιγαδάς Πασάς (έμπορος), Παύλος Δρανέτ [Παυλίδης] Πασάς (ιατρός), Αντώνιος Κωμανός Βέης (δικηγόρος και εισαγγελέας), Λ. Δακορόγνιας Βέης (ιατρός), Αλέξανδρος Ρόστοβιτς Βέης (πρόεδρος Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου), Γ. Νούγκοβιτς Βέης (ξενοδόχος), Στυλιανός Λάσκαρης Βέης (ιατρός), Ν. Γεωργιάδης Βέης (συγγραφέας φαρμακευτικών έργων), Όθων Ραγκαβής Βέης (εφευρέτης του ¨σταθμόμετρου¨), Παύλος Μιμηκόπουλος Βέης (αξιωματικός αστυνομίας), Αλέξανδρος Ρεμανδάς Βέης (υπαρχηγός αστυνομίας Διώρυγας), Δημοσθένης Βενεδούτσης Βέης (πρώτος γραμματέας Δημαρχίας Αλεξανδρείας), Νικόλαος Παρίσης Βέης (ιατρός), Κ. Ζαχαριάδης Βέης (ιατρός, διευθυντής Λοιμοκαθαρτηρίου Τορ), Γαϊτάνος Εμμανουήλ Βέης (διευθυντής Λοιμοκαθαρτηρίου Τορ), Κωνσταντίνος Γαλανός Βέης (τμηματάρχης Υπουργείου Δικαιοσύνης), Δημήτριος Μοσχονάς Βέης (αιγυπτιολόγος), Θεμ. Μάρκου Βέης (αντισυνταγματάρχης αστυνομίας) και Λεωνίδας Βέης Δι Τζιοβάνη.

Ως προς την ιστορική διάσταση των τίτλων Βέης και Πασάς, αξίζει να παρατεθεί σχετικό άρθρο του Θ. Μοσχονά από το 1952 :

¨Βέης : Ο τίτλος του Βέη (τουρκιστί Μπεκ και κιργιστί Μπέη) εδίδετο από των χρόνων των Σελτζουκιδών εις ευγενείς ή μικροφυλάρχους. Κατ΄ ένα βαθμόν ανώτερος ήτο ο τίτλος του Χαν ή Χαγάν. Αργότερον η Χρυσή Ορδή των Τατάρων εβαθμολόγησε τους στρατιωτικούς της, Ουλούς Μπέη, Τουμάν Μπέη, Μιν Μπέη, Γιους Μπέη, Ον Μπέη. Μπεγλέρ ήτο το αντίθετον του Μπουτούν, Πληβείου. Παρά τοις Οθωμανοίς ο υιός Πασά, αυτομάτως καθίστατο Βέης. Εδίδετο ωσαύτως εις στρατιωτικούς, έχοντας βαθμόν Μιρ Αλάη και Καΐμ Μακάμ. Τιμής ένεκεν εδίδετο εις το προσωπικόν των ξένων διπλωματών εις την Πόλιν, εξ ου και το Πέραν εκαλείτο και καλείται Μπέη Ογλού. Οι Διοικηταί Ρούμελης (με έδραν την Σόφιαν και αργότερον το Μοναστήρι), Ανατολής (με έδρα την Κιουτάχειαν) και Συρίας (με έδραν την Δαμασκόν) είχον τίτλον ¨Ρούμελη Μπεηλέρμπεη¨, ¨Ανατολού Μπεηλέρμπεη¨ και ¨Ελ Σαμ Μπεηλέρμπεη¨. Βεηζαντέ ήτο επίσης τιμητικός βαθμός. Εις την Αίγυπτον ιδιάζουσαν θέσιν κατείχε ο Τζίρτζε Μπέη, ο Βέης της Γκίργκας, εις την Άνω Αίγυπτον. Επίσης, υψηλάς θέσεις κατείχον οι Σαντζάκ Μπέη και Κεχαγιά Μπέη. Του τελευταίου την υπογραφήν έτρεμαν Βεζύραι και Πασάδες.

Πασάς : Εις έγγραφον του 13ου αιώνος αναφέρεται ο Πασάς ως Κύριος, με μνείαν ¨Αϊ ! Πασά !¨, ικετήριος προσφώνησις προς τον Αλλάχ. Οι Βεζύραι (Βεζύρης εσήμαινε κυριολεκτικώς αχθοφόρος) αυτομάτως ήσαν Πασάδες τριών ιππουρίδων. Ο Πασάς ήτο γνωστός εις τους Βυζαντινούς ως ¨Μπασίας¨. Η εθιμολογία της λέξεως Πασάς είναι ποικίλη : 1) Ίσως παράγεται εκ του Περσικού ¨Πάη-Ι-Σαχ¨, το πόδι του Σάχη (όρα παρά Μήδοις ¨τα ώτα και ο οφθαλμός του Μεγάλου Βασιλέως). 2) Εκ του τουρκικού ¨Μπας¨, κεφαλή. 3) Εκ του Μπάσαγα (πρεσβύτερος αδελφός). 4) Εκφυλισμός του Πατισάχ.

Επί Χεδίβων Αιγύπτου έφερε εξαιρετικώς τον τίτλον Πασά η Βαλιδέ Χεδίβα (Χεδιβομήτωρ). Οι Χεδίβαι ετήρουν τουρκικόν πρωτόκολλον. Αι Καδίναι του Χαρεμίου των έφεραν αριθμούς ¨Μπιριντζί Καντίν¨ (Πρώτη Καδίνα), ¨Ικιντζή Καντίν¨ (Δευτέρα Καδίνα) και ούτω καθ΄ εξής. Η Αρχιταμίας των Ανακτόρων του Χεδίβου ωνομάζετο ¨Χασναντάρ Δυστά¨, έχουσα μεγάλην ισχύν. Η Χεδιβομήτωρ έφερε τον τίτλον ¨Βαλιντέ Πασά¨. Ως γνωστόν αι Χανούμισσαι προσεφωνούντο και ¨Χανούμ Εφέντη¨. Αραβιστί ο τίτλος ¨Βαλιντέ Πασά¨ εξεφυλίσθη προφερόμενος ¨Ουάλντα Μπάσα¨. Δύο οδοί εις το Κάιρον (η μία εις το Γκάρντεν Σίτυ) φέρουν το όνομα ¨Ουάλντα Μπάσα¨ προς τιμήν της Χεδιβομήτορος Εμινέ Χανούμ και όχι προς τιμήν του ανυπάρκτου ¨Ουάλντα Πασά¨.

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ