Ηρωικοί Αιγυπτιώτες υπάλληλοι και πλοηγοί της Διώρυγας του Σουέζ κατά τα γεγονότα του 1956

Βυθισμένα πλοία φράζουν την είσοδο της Διώρυγας στο Πορτ-Σάιντ

Είναι γνωστή η ιδιαίτερη σχέση που συνδέει τους Αιγυπτιώτες Έλληνες με τη Διώρυγα του Σουέζ, με το ¨Κανάλι¨ όπως το ονόμαζαν, μια σχέση που ξεκινά στα μέσα του 19^ου αιώνα όταν και εκατοντάδες ήταν οι Έλληνες, κυρίως νησιώτες,  που εργάστηκαν στην κατασκευή της. Οι βυθοκόροι και τα κάθε λογής σκάφη είχαν ελληνικά πληρώματα. Μια πληροφορία δε, αναφέρει πως το 1867 το Πορτ-Σάιτ είχε 8.000 κατοίκους με τα 2/3 να είναι Έλληνες και μια άλλη πως 5.000 Έλληνες εργάζονταν στη Διώρυγα, απ΄ τους οποίους οι 3.000 ήταν Κασιώτες.

Μα και μερικές δεκαετίες αργότερα, σε εποχή που τα εργατικά σωματεία στην Ελλάδα δεν είχαν ακόμη ταξικό χαρακτήρα, ιδρύθηκε το 1908 στο Πορτ-Σάιτ από τους Έλληνες εργάτες της Διώρυγας το σωματείο αλληλοβοήθειας ¨Φοίνιξ¨, ένα σωματείο το οποίο στα 1918 οργάνωσε την πρώτη οργανωμένη αντίδραση κατά των εκμεταλλευτικών σχεδίων της Εταιρείας, κηρύσσοντας γενική απεργία, με αποτέλεσμα η Εταιρεία της Διώρυγας να δεχθεί τα περισσότερα αιτήματα τους.

Και ήταν αυτή τη Διώρυγα, μέσω της οποίας κέρδιζαν τίμια το ψωμί τους, που οι Αιγυπτιώτες υπερασπίστηκαν σε κάθε δύσκολη στιγμή στο ιστορικό διάβα της Αιγύπτου.

Έτσι, ο Ernest Laffaille, ένας από τους διευθυντές της Εταιρίας της Διώρυγας του Σουέζ, σε βιβλίο του αφιέρωσε ένα ολόκληρο κεφάλαιο, υμνώντας τον ηρωισμό και την αυταπάρνηση του ελληνικού προσωπικού της Διώρυγας, που αψηφώντας τους κινδύνους παρέμειναν ακλόνητοι στις θέσεις τους, κάτω από τους καταιγιστικούς βομβαρδισμούς της γερμανικής αεροπορίας κατά το Β΄π.π., εξασφαλίζοντας την απρόσκοπτη λειτουργία της.

Ιδιαίτερη όμως σημασία έχει η στάση των Ελλήνων κατά τις δύσκολες ημέρες του 1956, με την εθνικοποίηση της Διώρυγας και τις πολεμικές επιχειρήσεις, αφού 840 ηρωικοί Αιγυπτιώτες υπάλληλοι κάθε βαθμίδας, μείνανε στις θέσεις τους ως το 1968, αλλάζοντας – και δεν είναι υπερβολή αυτό – το ρου της αιγυπτιακής ιστορίας. Και μείνανε στη θέση τους λέγοντας το δεύτερο μεγάλο ΟΧΙ της ελληνικής ιστορίας, αφού ο Έλληνας εργατοϋπάλληλος δεν σκέφτηκε τον εαυτό του, δεν μέτρησε το μισθό 3 ετών σε όποια χώρα επιθυμούσε και κατόπιν την παχυλή σύνταξη ή αποζημίωση από 7 έως 30 χιλιάδες λίρες Αγγλίας του ΄56 που έταζε η Εταιρία των Γάλλων, αλλά άκουσε την αιγυπτιώτικη ψυχή του και τις παροτρύνσεις της τότε ελληνικής κυβέρνησης για τις ωφέλειες της στάσης της παραμονής, τόσο για τη διατήρηση των Ελληνικών Παροικιών στην Αίγυπτο, όσο και για την πορεία του Κυπριακού. Φανταστείτε τους κινδύνους του μετέπειτα επαναπατρισμού, αν η στάση αυτών των ηρώων της αιγυπτιώτικης ζωής, ήταν διαφορετική. Μια στάση που τιμήθηκε από την τότε ελληνική κυβέρνηση, όταν κλιμάκιο της με επικεφαλής τον Υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας Ανδριανόπουλο ήρθε και βράβευσε αρκετούς εργατοϋπαλλήλους. Μια στάση που τιμήθηκε τόσο με βραβεύσεις και μετάλλια προς τους Έλληνες εργατοϋπαλλήλους, όσο και στους λόγους των Αιγυπτίων ιθυνόντων και του ίδιου του Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, διδάσκεται στα αιγυπτιακά σχολεία και συνεχίζει να τιμάται ως τις μέρες μας, σε κάθε επέτειο της εθνικοποίησης, μέσα από λόγια σαν αυτά του Δρ. Χάσσαν Μπάνταουϊ : ¨Σχετικά με την Εθνικοποίηση της Διώρυγας, θα πρέπει να εξάρω τη θαρραλέα θέση που έλαβε η τότε Ελληνική Κυβέρνηση και ο Ελληνικός λαός για την υποστήριξη της Επανάστασης και τη συμπαράσταση που παρέσχε στην Αίγυπτο κατά την κρίση της Διώρυγας. Δείχνει την πολιτική ευαισθησία του Ελληνικού λαού και τους ιστορικούς δεσμούς που συνδέουν τους δύο λαούς. Προσωπικά βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να επισημάνω ότι η ελληνική αυτή στάση και δυναμική θέση, διδάσκεται στα αιγυπτιακά σχολεία και αναγράφεται στα βιβλία της ιστορίας¨.

     Μα και κατά τη διάρκεια της αγγλογαλλικής επέμβασης μερικοί Έλληνες και Ελληνίδες απέδειξαν ότι ήταν πραγματικοί φίλοι των Αιγυπτίων, κινδυνεύοντας για την εξυπηρέτηση της δεύτερης πατρίδας τους, αφού ως υπάλληλοι των αγγλικών δυνάμεων έπαιξαν το ρόλο των κατασκόπων, συνεργαζόμενοι στενά με το κίνημα των Αιγυπτίων πατριωτών, λαμβάνοντας οδηγίες και δίνοντας πληροφορίες στη Διοίκηση της πατριωτικής οργάνωσης. Η δράση ορισμένων Ελληνίδων δαχτυλογράφων είναι χαρακτηριστική. Ήρθαν σε επαφή με την αιγυπτιακή οργάνωση και προθυμοποιήθηκαν να βοηθήσουν στον αγώνα της Αιγύπτου. Μεταχειρίστηκαν διάφορα κόλπα για να πετύχουν το σκοπό τους, με τον έρωτα να αποτελεί έναν τρόπο για να απατούνται οι Άγγλοι αξιωματικοί και να διαρρέουν ευκολότερα αντίγραφα των μυστικών εγγράφων στους Αιγυπτίους συντρόφους τους. Αργότερα, ως παράδειγμα οι εφημερίδες ανέφεραν πως μία ημέρα ένας ανώτερος Άγγλος αξιωματικός έδωσε σε μία Ελληνίδα δαχτυλογράφο ένα κείμενο προς δαχτυλογράφηση τόσο απόρρητο, που κάθισε δίπλα της. Τότε εκείνη, προφασίστηκε πως η ταινία της γραφομηχανής αχρηστεύτηκε και την άλλαξε με μία καινούργια, πάνω στην οποία αποτυπώθηκαν ευκρινώς τα γράμματα του κειμένου, ταινία την οποία εντός της ημέρας παρέδωσε στην αιγυπτιακή οργάνωση. Αξίζει επίσης να τονισθεί πως για τη βοήθεια που προσέφεραν οι Έλληνες και οι Ελληνίδες υπάλληλοι δεν ζήτησαν ουδεμία χρηματική ανταμοιβή, διότι η αγάπη τους για την Αίγυπτο ήταν τόσο μεγάλη, όσο και η τόλμη τους, αφού δεν δίσταζαν να παρουσιάζουν στην πατριωτική οργάνωση και πρωτότυπα απόρρητα έγγραφα, τα οποία αργότερα επέστρεφαν στην θέση τους, ενώ παράλληλα συνέβαλαν και στον ψυχολογικό πόλεμο, τον οποίο με επιδεξιότητα κατεύθυναν οι Αιγύπτιοι ιθύνοντες.

Όλα τα ανωτέρω, σε συνδυασμό με τους μεγαλοπρεπείς εορτασμούς της ελληνικής παροικίας κατά τις επετείους της Αιγυπτιακής Επαναστάσεως, ανεξάρτητα με την τελική ιστορική κατάληξη, είχαν οδηγήσει το Νάσερ σε δηλώσεις όπως εκείνη στις 25/5/1957 : ¨Αισθανόμαστε πάντοτε πως οι Έλληνες οι διαμένοντες σε ολόκληρη την Αίγυπτο, από το ένα άκρο μέχρι το άλλο, είναι αδελφοί μας. […] Επιθυμώ να σας διαβεβαιώσω ότι ο αιγυπτιακός λαός δεν δύναται να λησμονήσει ποτέ την υπέροχη στάση των αδελφών μας Ελλήνων, των εργαζομένων στη Διώρυγα μετά την εθνικοποίηση της, ιδίως τον παρελθόντα Σεπτέμβριο ως και κατά τη διάρκεια της επιδρομής¨.

Θα πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα η καθοριστική σημασία που είχε για τη έρρυθμη λειτουργία της Διώρυγας η εργασία των πλοηγών, πόσο μάλλον στις δύσκολες εκείνες στιγμές του 1956. Και οι Έλληνες πιλότοι πραγματικά απέδειξαν τον ηρωισμό τους παραμένοντας ακλόνητοι στις θέσεις τους. 79 ήταν τότε οι πλοηγοί, εκ των οποίων οι 39 ήταν στην υπηρεσία της Εταιρίας πριν την εθνικοποίηση. Και 13 από αυτούς ήταν Έλληνες. Προς αναγνώριση αυτής της μοναδικής συμβολής τους, στις 20/5/1957 παρασημοφορήθηκαν από την αιγυπτιακή κυβέρνηση, με τον Φ. Γιαμώδη να παίρνει το λόγο κατά την τελετή, κάνοντας μια ιστορική αναδρομή της λεγόμενης ¨Μάχης των Πιλότων¨, κακίζοντας μάλιστα τους σαμποτέρ και τους λιποτάκτες πλοηγούς. Για την ιστορία οι Έλληνες πιλότοι που παρασημοφορήθηκαν τότε ήταν οι : Ιάκωβος Δαρζέντας, Φωκίων Γιαμώδης, Ιωάννης Ν. Ασλανίδης, Δημοσθένης Πασχάλης, Εμμανουήλ Σακέλλης, Ηλίας Β. Αγγελίδης, Παντελής Τσιρώνης, Γεώργιος Τσαμαδός, Γεώργιος Εμ. Σπανούδης, Ιάκωβος Ρούσσος, Παντελής Δρακάρης και Βασίλειος Δεληγιώργης.

Ας σημειωθεί, πως για την αφοσίωση στο καθήκον τους κατά τα γεγονότα του 1956 τουλάχιστον δύο από αυτούς τίμησε στις 20/8/1962 και η Ελληνική Κυβέρνηση : Τον αρχιπλοηγό Ιάκωβο Δαρζέντα με τον Χρυσό Σταυρό Β΄ Τάγματος Γεωργίου Α΄ και τον πλοηγό Δημοσθένη Πασχάλη με το Χρυσό Σταυρό του Β. Τάγματος του Φοίνικα. Αξίζει να τονισθεί πως ο Ιάκωβος Δαρζέντας, ο επονομαζόμενος από τους συναδέλφους του ¨νεώτερος Οδυσσέας¨, είχε τύχει και άλλων τιμητικών διακρίσεων για τον ηρωισμό και τα ανδραγαθήματα του κατά τον Β΄π.π.

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ