Ο τάφος του Τουτανχαμών και οι Αιγυπτιώτες

Στις 4/11/1922 ο Βρετανός αρχαιολόγος Χάουαρντ Κάρτερ ανακάλυψε τον ασύλητο τάφο του Τουτανχαμών, στους εσωτερικούς θαλάμους του οποίου μπήκε με το χρηματοδότη του Λόρδο Κάρναρβον στις 26/11/1922, ενώ στις 16/2/1923 ανοίχτηκε η θύρα του τελευταίου θαλάμου, όπου βρισκόταν η χρυσοποίκιλτη σαρκοφάγος του Φαραώ και δεκάδες σπάνιας ομορφιάς και καλλιτεχνικής αξίας κτερίσματα.

Μείζων θέμα της επικαιρότητας λοιπόν, δεν θα μπορούσε παρά να παρακολουθείται με σειρά δημοσιευμάτων και από τις αιγυπτιώτικες εφημερίδες. Έτσι, για παράδειγμα παραθέτουμε σχετικό άρθρο του αλεξανδρινού ¨Ταχυδρόμου¨ στις 26/11/1923 με τίτλο ¨Το άνοιγμα του τάφου του Τουτανχάμεν : Τα ευρεθέντα αντικείμενα¨ :

¨Ανακοινωθέν του Γραφείου του Τύπου αγγέλει ότι προχθές την πρωΐαν ηνοίχθησαν αι θύραι του εκ χρυσού και ελεφαντόδοντος σαρκοφάγου. Πέρυσιν είχεν αναφερθή εν συντόμω τι ευρίσκετο όπισθεν των θυρών αυτών. Ήδη δύνανται να παρασχεθούν περισσότεραι λετπομέρειαι δια το θαυμάσιον αληθώς παρουσιαζόμενον θέαμα. Εντός υπάρχει δευτέρα σαρκοφάγος με θύρας κεκλεισμένας και εκσφραγισμένας με σφραγίδα εξ αργίλου. Η σφραγίς είναι άθικτος ακριβώς ως είχε τεθή προ 3.270 ετών, τούτο δε δεικνύει ότι τα όπισθεν της θύρας αυτής αντικείμενα δεν έχουν θιγή και ευρίσκονται όπως είχον αρχικώς τοποθετηθή. Μεταξύ των θυρών της 1ης και 2ας σαρκοφάγου υπάρχουν πολλά ωραία αντικείμενα. Υπάρχει μεταξύ αυτών δοχείον εξ αλαβάστρου επί αργυράς και χρυσής βάσεως και έχει επί εκάστης πλευράς τον ¨Θεόν του Νείλου¨ με επί κεφαλής εμβλήματα της Άνω και Κάτω Αιγύπτου. Κρατούν εις την δεξιάν και εις την αριστεράν χείρα τας σημαίας της Άνω και Κάτω Αιγύπτου, με τα βασικά ερπετά, τα οποία φέρουν το λευκόν στέμμα της Άνω Αιγύπτου και το ερυθρόν της Κάτω. Το κάλυμμα του δοχείου έχει την μορφήν της θεάς Μουτ, σχήμα αετού. Το δοχείον τούτο είναι λεπτοτάτης τέχνης και το ωραιότατον εκ των μέχρι τούδε ευρεθέντων. Δυστυχώς το περιεχόμενον του εκ λιπώδους ουσίας προξένησε ρήγμα εις τον λαιμόν του δοχείου. Πλησίον του δοχείου τούτου υπάρχει άλλον δοχείον εξ ασβέστου. Φέρει έναν λέοντα με μακράν ερυθρά γλώσσαν. Αι πλευραί του δοχείου φέρουν κοσμήματα και ένθεν και ένθεν φέρει εν είδος κλείθρου. Εις την βορειοανατολικήν γωνίαν της εξωτερικής σαρκοφάγου υπάρχουν ράβδοι ωραίαι χρυσαί και σκήπτρα, ενώ εις την νοτιοανατολικήν άκρην υπάρχει δεσμίς ράβδων βασιλικών, εν σκήπτρον και τόξον χρυσούν. Επί της εσωτερικής σαρκοφάγου υπάρχει μέγα ξύλινον ανάβαθρον εφ΄ ου κείται μέγα κάλυμμα του τάφου εκ λινού πεποικιλμένου με αναρρίθμητα άνθη εκ χρυσού. Το ξύλινον αυτό ανάβαθρον είναι κλειστόν και δεμένον με σχοινίον, ούτω δε το περιεχόμενον δεν έχει θιγή. Το μεγαλύτερον μέρος της σινδόνης αύτης καλύπτει πολλά αντικείμενα εκ των ανωτέρω αναφερθέντων και μέχρις ότου ανεγερθή η σινδόνη αύτη δεν είναι δυνατόν να δοθή πλήρης κατάλογος των υπαρχόντων αντικειμένων. Το εσωτερικόν της εξωτερικής σαρκοφάγου είναι επίχρυσον και φέρει πολλά επιγραφάς θρησκευτικάς. Η δευτέρα σαρκοφάγος είναι του ιδίου σχήματος. Έμπροσθεν φέρει σχεδίασμα του ηλιακού δίσκου. Επί των θυρών της υπάρχουν εικόνες του Τουτανχάμεν. Εις την προς την δεξιάν θύραν ο Τουτανχάμεν παρίσταται προσευχόμενος προς τον θεόν ήλιον, όπισθεν δε ευρίσκεται η θεά της Αληθείας ¨Μαέτ¨, εις δε την αριστεράν θύραν ο Τουτανχάμεν παρίσταται φέρων τα δύο στέμματα της Αιγύπτου, φέροντα επάνω τον ηλιακόν δίσκον. Ο Τουτανχάμεν θύει εις τον Όσιριν βοηθούμενος υπό της θεάς Ίσιδος. Αι εικόνες αύται είναι γλυπταί με χρυσόν και είναι θαυμασίας τέχνης. Άνωθεν υπάρχουν γραμμαί κάθετοι ιερογλυφικών θρησκευτικών κειμένων. Τα κείμενα αυτά θα μεταφρασθούν μετά την άφιξιν του αρχαιολόγου Δρος Άλαν Γκάρντινερ¨.

Μέσα σ΄ όλη αυτήν την αρχαιολογική ¨παραζάλη¨, παρείσφρεαν – όπως πάντα και παντού – και διάφοροι ¨τύποι¨ που προσπαθούσαν να αδράξουν την ευκαιρία για λίγη δημοσιότητα. Έτσι, σε άρθρο του 1923 διαβάζουμε για τον ¨Κληρονόμο του Τουτανχάμεν¨ :

¨Ως γνωστόν, ο κόπτης Α. Μπόκτορ διεκδικεί την κληρονομίαν του Τουτανχάμεν. Ο ευτυχής αυτός κληρονόμος έγραψεν επιστολήν εις τον Ζαγλούλ πασάν. Ως απόγονος των Βασιλέων των Θηβών και της Μέμφιδος χαιρετίζει την επάνοδον του Ζαγλούλ. Σας έκαμε – λέγει – ο λαός υποδοχήν, της οποίας ούτε μέρος είδον ποτέ οι Φαραώ εις τας ημέρας της δόξης των. Κατόπιν αφηγείται πως διεκδικεί την κληρονομίαν του Τουτανχάμεν. Έχει έγγραφα αναμφισβητήτου αξίας, πιστοποιούντα το δικαίωμα του. Οι συμπατριώται μου Αιγύπτιοι λέγει, ύψωσαν τους ώμους θεωρήσαντες με παλαβόν. Όταν η κόρη του Ροκφέλερ ισχυρίσθη ότι είναι σύζυγος του Τουτανχαμέν, ο κόσμος δεν την ειρωνεύθη. Όλα αυτά δεν με απεθάρρυναν ίνα προσφύγω εις τα δικαστήρια. Όταν όμως απέθανεν ο Κάρναρβον έμαθα ότι ήτο τούτο εκδίκησις του Φαραώ, όστις ετιμώρησε τον Κάρναρβον δια την τυμβωρυχίαν του. Τότε αποφάσισα να μη διεκδικήσω πλέον τα δικαιώματα μου, αφού μάλιστα έμαθα ότι τα πράγματα θα διατηρηθούν εις το Αιγυπτιακόν Μουσείον και δεν θα εξέλθουν του πατρίου εδάφους. Και τώρα, λέγει ο Μπόκτορ προς τον Ζαγλούλ, θέλω να επιστήσω την προσοχήν σας επί ζητήματος εξ ου εξαρτάται το μέλλον της χώρας. Ανέγνων εις αρχαίον πάπυρον τον οποίον έχω, ότι οι πρόγονοι μου φαραώ όταν εγίνοντο ταραχαί και εκράτουν διχόνοιαι, συνηθροίζοντο προ του μνημείου του Φοίνικος (Αμπί ελ Χολ). Εκεί επεφοίτα το πνεύμα της ειρήνης και αποκαθίστατο η ομόνοια μεταξύ των. Διατί λοιπόν να μη γίνει και τώρα παρομοία συγκέντρωσις εις τον ειρημένον τόπον, ίνα προσέλθουν όλοι οι αρχηγοί των κομμάτων ; Ίσως η ομόνοια αποκαθίστατο¨…

Παράλληλα, η αιγυπτιώτικη εφευρετικότητα εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία είτε για διαφήμιση, είτε για σάτιρα…

Έτσι, στις εφημερίδες της εποχής (1923) βλέπουμε διαφημίσεις των τσιγάρων Παπαθεολόγου που έγραφαν χαρακτηριστικά : ¨Εις την κοιλάδα των Βασιλέων στο Λούξορ ο Λόρδος Κάρναρβον ανεκάλυψε τον Βασιλέα Τουτανχάμεν και τους θησαυρούς του. Εις την κοιλάδα του Νείλου οι Λόρδοι Καπνισταί ανεκάλυψαν τον Βασιλέα των σιγαρέττων ¨LaCorona¨ Παπαθεολόγου και τους θησαυρούς της εκλεκτής των ποιότητος¨.

Την ίδια χρονιά ο Ανδρέας Παλαιολόγος (¨Άις Κριμ¨) και ο Στέφανος Λυμπερόπουλος (¨Σόδα¨) παρουσιάζουν στον αλεξανδρινό ¨Ταχυδρόμο¨ σκηνή επιθεωρήσεως ¨Άνευ θείου και Φωσ…φόρου (δημαρχιακού)¨ με τον τίτλο ¨Τουτανχαμέν¨, σκηνή που παριστά τον υπόγειο τάφο του Τουτανχαμών και τους Κάρτερ και Δρ Λάιγξ μετά πολλές προσπάθειες να κατορθώνουν επιτέλους ν΄ ανοίξουν τη σαρκοφάγο, με το φαραώ να πετιέται αμέσως όρθιος. Ακολουθεί εκτενείς διάλογος, στον οποίον σατιρίζονται τα κυριότερα θεατρικά έργα εκείνης της σεζόν, όπως το ¨Ματωμένο Γέλιο¨ του Κ. Κωνσταντινίδη και το ¨Γαλάζιο Λουλούδι¨ του Ν. Νικολαΐδη. Ας καταγράψουμε λοιπόν κάποιους χαρακτηριστικούς διαλόγους :

¨Τουτανχαμέν : Τι συμβαίνει ; Τι τρέχει ; Γιατί με ξυπνήσατε ;

Δρ Λάιγξ (προς τον Κάρτερ) : Δεν σου τάλεγα εγώ πως είναι Έλλην ; Είδες τι ωραία που τα μιλά.

Κάρτερ : μεγαλειότατε, εάν ήλθαμε να χαλάσωμεν τον τρισχιλιετή ύπνον σας είναι δια να βεβαιωθώμεν εάν έχει δίκαιο ο Δόκτωρ Λάιγξ, ο οποίος επιμένει να λέγη ότι κατάγεσθε από την Ελλάδα και κυρίως από την πόλιν της Καλαμπάκας.

Δρ Λάιγξ : Γι΄ αυτό θα μας επιτρέψετε Μεγαλειότατε να σας κάμωμεν μερικάς γεννεολογικάς ερωτήσεις δια την επιστήμην. Διότι τώρα τελευταίως άνοιξα και καινούργιο κλάδο ¨de Science Heraldique¨. Λοιπόν, σας παρακαλώ να μου απαντήσετε εάν είναι βέβαιον ότι είσθε ο υιός του Άμμωνος ;

Τουτανχαμέν : Αυτό μόνον η μητέρα μου θα μπορούσε να το βεβαιώση. Αλλ΄ επιτέλους αυτό τι σας ενδιαφέρει ; Πιστεύω ότι εξακολουθείτε πάντοτε να λατρεύετε τον Άμμωνα ;

Κάρτερ : Δηλαδή τον τελειοποιήσαμε. Στην εποχήν μας όλοι μας πιστεύουμε και λατρεύομε τώρα τον Μ…άμμωνά¨.

Ας σημειωθεί πως οι δύο αυτοί επιθεωρησιογράφοι το 1927 ανέβασαν την επιθεώρηση ¨Τουταγχαμών¨ στο θέατρο ¨Μπελβεντέρε¨ με το θίασο Πρινέα.

Πηγές : ¨Ταχυδρόμος¨, Αλεξάνδρεια 8/3/1923, 28/9/1923, 21/10/1923, 26/11/1923 

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ