Οι Αιγυπτιώτες και οι Αιγυπτιακοί σιδηρόδρομοι

Στη φωτογραφία ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Καΐρου – Αλεξάνδρειας και ο σχεδιαστής του Λεωνίδας Οικονομόπουλος

Σε προηγούμενο άρθρο μας είχαμε αναφερθεί εκτενώς στην ιστορία του αιγυπτιακού σιδηροδρόμου. Κάποια βασικά σημεία της όπως τα αναφέρει και ο Τ. Παλαιολόγος είναι τα εξής :

Την 1/9/1851 στο Γκαμπάρι της Αλεξανδρείας έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της έναρξης των εργασιών της πρώτης σιδηροδρομικής γραμμής της Αιγύπτου. Ο πρώτος σταθμός κτίστηκε στο Γκαμπάρι και δόθηκε προς χρήση το 1853. Αργότερα κατασκευάστηκαν και άλλοι δύο, ο ένας κοντά στο Μπαμπ ελ Γκιντίντ και άλλος στο Κομ ελ Ντικ. Ο σταθμός του Καΐρου κτίστηκε εκτός των τειχών της πόλης, πλησίον της Σούμπρας. Η έναρξη των εργασιών του τμήματος από την Αλεξάνδρεια προς το Καφρ ελ Ίσσ, επί της παραλίας του Νείλου, έναντι του Καφρ ελ Ζαγιάτ, έγινε το 1852 με τα εγκαίνια του να λαμβάνουν χώρα το 1854. Η επαφή της με το Κάιρο έγινε το 1856 σε απόσταση 210 χλμ από την Αλεξάνδρεια, η δε σύνδεση των δύο τμημάτων επετεύχθη δια πλοίων διαπορθμεύσεως, με συνολική διάρκεια 7 ώρες. Την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν προκαθορισμένα ωράρια, αφού εξαρτιόντουσαν από τις ώρες αφίξεων των διαφόρων πλοίων στην Αλεξάνδρεια και τη διάθεση των επίσημων ταξιδιωτών. Πάντως, οι αναχωρήσεις από Αλεξάνδρεια προς Κάιρο γίνονταν συνήθως δις της εβδομάδας. Αργότερα κατασκευάστηκε μια νέα γραμμή που ένωνε το Κάιρο με το Σουέζ, τα εγκαίνια της οποίας έγιναν το Νοέμβριο του 1858. Έτσι, συμπληρώθηκε το αγγλικό σχέδιο που θα συντόμευε τη χερσαία διαδρομή από Ευρώπη σε Ινδίες, με την κίνηση όμως της γραμμής αυτής να μειώνεται δραστικά με τη διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ το 1869. Το 1879 καταργήθηκε η γραμμή Κάιρο-Σουέζ, η δε συγκοινωνία γινόταν δια μιας στενής γραμμής μεταξύ Καΐρου και Πορτ-Σάιτ, η οποία ανήκε στην Εταιρία της Διώρυγας, κι αυτό ως το 1904 οπότε οι στενές γραμμές αντικαταστάθηκαν με κανονικές της Διαχείρισης Σιδηροδρόμων. Το 1867 άρχισαν οι εργασίες της γραμμής της Άνω Αιγύπτου με αφετηρία το σταθμό Μπουλάκ Ντεκριόρ, επί της δυτικής παραλίας του Νείλου, και τέρμα το Σελλάχ. Η γραμμή Χελουάν άρχισε το 1870 και εγκαινιάστηκε το 1872. Η γραμμή του Μαριούτ ανήκε αρχικά στο Χεδίβη Αμπάς και εκτεινόταν ως το Αμπού Χαγκάγκ, για να αγοραστεί αργότερα από την αιγυπτιακή κυβέρνηση. Το 1906 κατασκευάστηκε η γραμμή των Οάσεων, το δε 1916 η γραμμή της Παλαιστίνης, που εκτεινόταν από την Καντάρα ως τη Χάιφα. Με την πάροδο του χρόνου οι γραμμές συμπληρώθηκαν και αυξήθηκαν, φθάνοντας στο εκτενές σιδηροδρομικό δίκτυο του αιγυπτιακού σήμερα.

Όπως καλά γνωρίζουμε, σε όλους τους εκπολιτιστικούς και παραγωγικούς τομείς της Νειλοχώρας οι Αιγυπτιώτες συνέβαλαν καθοριστικά. Το ίδιο λοιπόν συνέβη και με τη σιδηροδρομική οργάνωση του κράτους, με ενδεικτικά στοιχεία της σχετικής εμπλοκής τους να είναι τα εξής :

          Έλληνες κεφαλαιούχοι επιχειρηματίες, μεταξύ των οποίων και οι Ζιζίνιας, Ζερβουδάκης, Νούγκοβιτς, Καζούλλης και Σαλβάγος, υπήρξαν ιδρυτές της Εταιρίας Σιδηροδρόμων Κάτω Αιγύπτου και γενικά ασχολήθηκαν με τον αιγυπτιακό σιδηρόδρομο.

          Εκτός αυτών, ο Δρανέτ Πασάς επί Μωχάμεντ Σαΐντ υπηρέτησε την Αυλή αρχικά ως ¨Chef des Commandements¨ και από το 1861 ως Γενικός Διευθυντής Σιδηροδρόμων και Συγκοινωνιών. Από τους πρώτους γενικούς διευθυντές των σιδηροδρόμων της Αιγύπτου ήταν και ο Φαβρίκιος Πασάς. Ο μηχανικός Α. Καρούσος διεύθυνε το τμήμα συντήρησης της σιδηροδρομικής γραμμής Κάτω Αιγύπτου και εργάστηκε για μεγάλο διάστημα ως αρχιμηχανικός της υπηρεσίας κατασκευών νέων γραμμών. Μαζί δε με τον Δ. Ορφανίδη κατασκεύασαν τις προεκτάσεις της γραμμής Δαμιέτης, Τελ ελ Τακ και Καφρ Σακρ. Ο Όθων Ραγκαβής ως το τέλος της ζωής του υπηρέτησε τους αιγυπτιακούς σιδηρόδρομους, αποσπώντας το θαυμασμό των προϊσταμένων του. Οι αδελφοί Αλέξανδρος και Ιάκωβος Διακομίδης αρχικά είχαν διορισθεί τμηματάρχες και αμέσως μετά διευθυντές της Διαχείρισης Σιδηροδρόμων λόγω της εξαιρετικής σχετικής κατάρτισης τους. Μάλιστα, ο Ιάκωβος υπήρξε ο εμπνευστής και ιδρυτής του Τμήματος Στατιστικής, δημοσιεύοντας το 1904 τη στατιστική των διεθνών σιδηροδρόμων, έργο πρωτότυπο που επαινέθηκε ιδιαίτερα από το Λόρδο Κρόμερ. Ο Λεωνίδας Οικονομόπουλος τοποθετήθηκε το 1891 Γενικός Αρχιτέκτονας της Διαχείρισης Σιδηροδρόμων, θέση στην οποία παρέμεινε ως το θάνατο του. Εκείνος ήταν που εκπόνησε το αρχιτεκτονικό σχέδιο του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού της Αλεξάνδρειας, λαμβάνοντας το πρώτο βραβείο στο σχετικό παγκόσμιο διαγωνισμό που είχε για το σκοπό αυτό προκηρυχθεί. Αρχιμηχανικοί των Αιγυπτιακών Σιδηροδρόμων διετέλεσαν οι αδελφοί Ιωάννης και Περικλής Τσούκας. Ο Χρ. Μπουγάτσος επί 28 συναπτά έτη προσέφερε τεράστιες υπηρεσίες, όπως και οι Θεοφάνης Μητροφάνους και Ιωάννης Κουλούρης.

          Μεγάλη υπήρξε η συμβολή των Αιγυπτιωτών εργοληπτών κατασκευής σιδηροδρομικών γραμμών και διαφόρων σχετικών τεχνικών έργων. Χαρακτηριστικά, η γραμμή Φαγιούμ υπήρξε έργο των αδελφών Βραχάλη και Δελλαπόρτα. Το μεγαλύτερο τμήμα της γραμμής Ασσιούτ με όλα τα τεχνικά της έργα κατασκευάστηκε από τον Αλκ. Καλογιάννη. Στην κατασκευή της γραμμής Μίνιας εργάστηκαν με επιτυχία οι Ιωαννίδης, Πόγγης, Φιλίπποβιτς, Φλώρης, Ματσίκας και γενικότερα πολλοί ήταν οι άγνωστοι εν πολλοίς Αιγυπτιώτες μηχανικοί και εργολήπτες που ευεργέτησαν τη Νειλοχώρα συμβάλλοντας στον εκπολιτισμό της.

Ν.ΝΙΚΗΤΑΡΙΔΗΣ