Στ. Ταμβάκης: Το Πάσχα των Αιγυπτιωτών και οι αναμνήσεις από τον Καβάφη

Μνήμες από το Πάσχα των Αιγυπτιωτών ανασύρει ο Στέφανος Π. Ταμβάκης σε άρθρο του στο «Νέο Φως». Ο κ. Ταμβάκης, επίτιμος πρόεδρος της ΕΚΑ και μέλος του Ιδρύματος Ωνάση, περιγράφει γλαφυρά πως βίωναν οι Αιγυπτιώτες και ο ίδιος προσωπικά ανασύροντας παιδικές αναμνήσεις, την Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα. Θυμάται όμως και τις διηγήσεις των παππούδων του που συναντούσαν στη βόλτα τους τη Μεγάλη Εβδομάδα τον Αλεξανδρινό Ποιητή Κωνσταντίνο Καβάφη.

Γράφει ο Στέφανος Ταμβάκης – Επίτιμος Πρόεδρος Ε.ΚΑ – Μέλος του Δ.Σ του Ιδρύματος Ωνάση

Καλή Ανάσταση Όμορφη Λαμπρή

Οι ημέρες των εορτών των Πάσχα, συνδέονται με την άνοιξη, με την Εαρινή Ισημερία αστρονομικό φαινόμενο, κατά το οποίο η ημέρα και η νύχτα έχουν περίπου την ίδια διάρκεια. Συμπίπτει πάντα με την 20η ή 21η Μαρτίου σηματοδοτεί ως εκ της ονομασίας της την πρώτη ημέρα της άνοιξης, μιας από τις τέσσερις εποχές του έτους Άνοιξη, Αιγυπτιώτης Ελληνισμός, Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Εκκλησίες, Παροικίες, εχθές ,σήμερα.

Λιγότεροι από 3.000 έχουμε απομείνει σήμερα πλέον στην όμορφη Αίγυπτο κι όταν φτάνει το Πάσχα, νιώθουμε την ανάγκη να συσπειρωθούμε. Η φιλία Ελλήνων και Αιγυπτίων είναι δυνατή και έχει παρελθόν, παρών και μέλλον, παραμένουμε μια ιστορική μειονότητα σε μουσουλμανική χώρα. Το Πάσχα η νοσταλγία για την Ελλάδα πολλαπλασιάζεται και οι αναμνήσεις των περασμένων δεκαετιών λαμβάνουν σάρκα και οστά

Έτσι λοιπόν στην Αίγυπτο τις Αγίες αυτές ημέρες, πορευόμαστε χέρι χέρι με το παρελθόν, με τους ανθρώπους που περπάτησαν στους ίδιους δρόμους, στις ίδιες γειτονιές και έχουν πια φύγει.

Το Πάσχα τουλάχιστον για εμένα «άρχιζε» την Μ. Τετάρτη, με το μυστήριο του Ευχέλαιου στον Ιερό Ναό του Αγίου Σάββα. Από το μεσημέρι ετοιμαζόμαστε όμορφα να ντυθούμε να πάμε στην εκκλησία. Ευλαβικά με υπομονή περιμέναμε στην σειρά, υπήρξαν σειρές εκείνες τις ήμερες, να μας «μυρώσει» ο ιερέας με το λαδάκι του ευχέλαιου, να ανοίξουμε τα χέρια μας, προτείνοντας το πρόσωπο μας. Από εκείνη την ημέρα λοιπόν αισθανόμουν και αντιλαμβανόμουν ότι το Πάσχα είχε φτάσει στην Αλεξάνδρεια.

Τη δεκαετία του 1960 ήμουν παιδί και περίμενα μαζί με τα ξαδέρφια μου με αγωνία και χαρά την Μεγάλη Εβδομάδα, που ο παππού μας ο Στέφανος θα μας πήγαινε στα ελληνικά μαγαζιά της Αλεξάνδρειας, να αγοράσουμε τα «πασχαλινά» μας ρούχα και ότι άλλο χρειαζόμαστε για το Πάσχα. Μεγάλη Παρασκευή περνούσε να μας πάρει, να επισκεφτούμε τις εκκλησίες της Αλεξάνδρειας, πάντα μονό αριθμό εκκλησιών σύμφωνα με την παράδοση, και εμείς πηγαίναμε σε επτά. Στα γόνατά του είχε ένα κασελάκι γεμάτο με ψιλά που μας τα μοίραζε για να τα ρίξουμε στα ξύλινα κουτιά, για τη Φιλόπτωχο, για το Γηροκομείο, για την Πρόνοια. Το αντάλλαγμα ήταν ένα γαλανόλευκο τριανταφυλλάκι στο πέτο, που σου καρφίτσωναν οι κυρίες της παροικίας.

Μεγάλο Σάββατο κοινωνούσαμε και οι ζαχαροπλάστες της πόλης, ψήνανε ροδοκόκκινους λουκουμάδες με κανέλα και ζάχαρη, ήξεραν ότι θα περνούσαμε να γευτούμε τους εύγεστους μελωμένους ζεστούς λουκουμάδες κάτι που έως και σήμερα το ίδιο γίνεται.

Θυμάμαι ακόμα την Κυριακή του Πάσχα να επισκέπτομαι ορφανοτροφείο της Αλεξάνδρειας που το 1925 ο πνευματικός φιλανθρωπικός σύλλογος «Αισχύλος-Αρίων» ίδρυσε και το ονόμασε «Κανισκέρειο Ορφανοτροφείο».

Με τον πατερά μου Πρόεδρο τότε του συλλόγου, επισκεπτόμαστε να τσουγκρίσουμε τα πολύχρωμα πασχαλινά αυγά μαζί με τα παιδιά του Ορφανοτροφείου, με πολλά από αυτά αναπτύχθηκαν ειλικρινείς φιλίες, με πόση αγωνία περιμέναμε αυτό το «τσούγκρισμα», του πασχαλινού αυγού!
Όμορφες στιγμές, με αγάπη και νοσταλγία χαραγμένες στη μνήμη μου.

Το Πάσχα είναι ένα μείγμα αισθήσεων, αναμνήσεων, χρωμάτων και αρωμάτων της άνοιξης, το βιώνεις πιο έντονα εκεί που έχεις γεννηθεί. Στην Αλεξάνδρεια και στο Κάιρο σε σημαδεύει, σε συγκινεί, κάθε χρόνο πιο πολύ.

Παρόλο που στο πέρασμα του χρόνου κάποιες παραδόσεις άλλαξαν και οι παροικίες έχουν αριθμητικά ολιγοστεύσει, το Πάσχα παραμένει το ίδιο για εμάς. Ο Αιγυπτιώτης ελληνισμός του έχει δώσει μια άλλη διάσταση, παίρνοντας αναμνήσεις από το παρελθόν, προσθέτοντας τες στο παρών, είναι σαν να θέλει να αφήσει τα αποτυπώματα αυτού του ξεχωριστού Πάσχα ανεξίτηλα, το μέλλον να τα συναντήσει.

Την Μεγάλη Παρασκευή σε παλαιότερες εποχές, στην πατριαρχική Μονή του Αγίου Σάββα η περιφορά του επιταφίου γινόταν στους δρόμους, όπου οι παππούδες μας συναντιόντουσαν με τον Καβάφη να κάνει καθημερινά τη βόλτα του. Περνούσε δίπλα από το σπίτι του Μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή, μπροστά από το σινεμά «Ρίο», ύστερα μπροστά από γκαράζ ελληνικής ιδιοκτησίας, του «Τσερτέα», για να καταλήξει μέσα στο ναό.
Το βράδυ της Ανάστασης περιμένουμε το Άγιο Φως να έρθει από μακριά από τα Ιεροσόλυμα και αυτή η μοναδική βραδιά αποκτά άλλη διάσταση και αίσθηση.

Η ζεστασιά από τα κεριά, οι κατανυκτικές ψαλμωδίες, η έντονη μυρωδιά από το λιβάνι, η παρουσία παροίκων και επισκεπτών, η όλη ατμόσφαιρα σε προδιαθέτει όμορφα να περιμένεις την στιγμή που θα ψάλλουμε όλοι μαζί το «Χριστός Ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας και εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος».

Νέος όταν ήμουν είχα την αίσθηση ότι και οι Αιγύπτιοι αδελφοί μας γιόρταζαν και αυτοί, την Λαμπρή, γιατί η δεύτερη μέρα του Πάσχα συμπίπτει πάντοτε με το «Σαμ ελ Νεσίμ», την αιγυπτιακή γιορτή που υμνεί τον ερχομό της άνοιξης, που ύστερα από ένα ανυπόφορο «χαμσίνι» άρχισε να φυσάει ένα αεράκι και ο αιγυπτιακός λαός μύρισε την άνοιξη, το έαρ Πάσχα και Λαμπροδευτέρα λοιπόν και όπως ο Αλεξανδρινός ποιητής αναφέρει και «το ευτυχές Σαμ ελ Νεσίμ την άνοιξιν αγγέλλει της εξοχής πανήγυρις αθώα».