ΦΕΡΜΕΛΗ: Η Λίζα Πενθερουδάκη μας μυεί στα μυστικά της φορεσιάς των Ευζώνων

ΦΕΡΜΕΛΗ: Ο Σύλλογος που διαφυλάττει την ιστορία της φορεσιάς των Ευζώνων

Σύμβολο πατριωτισμού και εθνικής υπερηφάνειας ο Εύζωνας, είναι συνυφασμένος με τις χαρές και τις λύπες των Ελλήνων αλλά και με τον αγώνα τους για την απελευθέρωση από κάθε είδους δεσμά. Η κορμοστασιά τους, η φορεσιά τους, το βάδισμά τους, η λεβεντιά τους και η παρρησία τους προκαλούν δέος. Πολίτες από κάθε γωνιά του κόσμου σταματούν στην Πλατεία Συντάγματος μπροστά από το άγαλμα του Αγνώστου Στρατιώτη, για να καμαρώσουν την τιμητική φρουρά του Προέδρου της Δημοκρατίας. Την μοναδική Προεδρική Φρουρά σε όλο τον κόσμο που έχει αγωνιστεί σε πραγματική μάχη υπέρ πίστεως και πατρίδος.

Ρεπορτάζ: Κάτια Τσιμπλάκη

Η φέρμελη είναι το χρυσοκέντητο γιλέκο, ένα από τα βασικά στοιχεία της φορεσιάς των Ευζώνων, που κρύβει συμβολισμούς. Συνάμα όμως ΦΕΡΜΕΛΗ είναι και το όνομα της μη κερδοσκοπικής πολιτιστικής εταιρείας που έχει στόχο τη διαφύλαξη του σπουδαίου αυτού τμήματος της ιστορίας μας. Πρόεδρος είναι μια σπουδαία Ελληνίδα, η εικαστικός κ. Λίζα Πενθερουδάκη, η οποία έχει αναλάβει  να μεταφέρει σε κάθε γωνιά της γης την ιστορία των Ευζώνων. Παράλληλα, με δραστηριότητές, όπως την πρόσφατη συνεργασία  με το Μουσείο Παιδικής Τέχνης για τη διενέργεια πανελλήνιου διαγωνισμού ζωγραφικής της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης με θέμα «Εγώ είμαι εγώ, ευζωνάκι γοργό» μαθαίνει τους μικρούς μαθητές για την ιστορία των Ευζώνων.

Ζητήσαμε από την κ. Πενθερουδάκη να μας «μυήσει» στα μυστικά της φορεσιάς των Ευζώνων, να τα ανασύρει από την ισοπεδωτική λήθη των νεοελλήνων και να αποκαλύψει τους συμβολισμούς που τη συνοδεύουν. Ακολουθεί το άρθρο της κ. Πενθερουδάκη:

«Ο Εύζωνας είναι για μένα σύμβολο πατριωτισμού και συγκίνησης για όσα στις μέρες μας κινδυνεύουν να χαθούν. Επίσης, είναι και το σύμβολο της Αθήνας, της πόλης που γεννήθηκα, ζω και εργάζομαι.

Έτσι αποφάσισα, σαν εικαστικός, τα τελευταία 10 χρόνια να ασχοληθώ μαζί τους. Τους φωτογράφισα σε διάφορες στάσεις και προσπάθησα να αποδώσω κάθε λεπτομέρεια της στολής τους στο τελάρο, το ξύλο, το χαρτί.

Στο πέρασμα του χρόνου διαπίστωσα ότι ο κόσμος πίστευε ότι αντιπροσωπεύουν μόνο το τιμητικό άγημα της Προεδρικής Φρουράς. Και φυσικά κανείς δεν ήξερε ότι είναι το μοναδικό τιμητικό άγημα που έχει πολεμήσει και συμβάλει στην ελευθερία μας.

Αυτό με οδήγησε στην σκέψη να ιδρύσω μία Πολιτιστική Εταιρεία, την ΑΜΚΕ ΦΕΡΜΕΛΗ, που έχει στόχο την διάδοση της ιστορίας των Ευζώνων τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.  Μέσα από έρευνα και συνεργασία με επιφανείς ακαδημαϊκούς και καλλιτέχνες, διαπίστωσα ότι όπως η ιστορία του τάγματος των Ευζώνων χάνεται στην λήθη, παράλληλη πορεία ακολουθούν και πολλές παραδοσιακές μας τέχνες. Ένα άλλο λοιπόν, πεδίο που αναδύθηκε ως ζητούμενο μέσα από την μελέτη της ιστορίας του τάγματος και των τεχνικών χαρακτηριστικών της στολής τους, είναι η καταγραφή όσο το δυνατόν περισσότερων στοιχείων για τις ελληνικές παραδοσιακές φορεσιές και τις εφαρμοσμένες τέχνες που σχετίζονται με αυτές. Όπως η ύφανση, το κέντημα, και φυσικά η διάσωση των σχεδίων των φορεσιών, ώστε να καταστεί δυνατή η αναπαραγωγή τους.

Από το ξεκίνημά μας, άνθρωποι από τον χώρο του πνεύματος, της τέχνης και της πολιτικής μας στηρίζουν. Μεγάλη μας επιβράβευση η εγγραφή μας στο μητρώο φορέων πολιτισμού, του  Υπουργείου Πολιτισμού.

Η πρώτη μας εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 12 Δεκεμβρίου 2019, στην αίθουσα ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ με το γνωστό μουσικοσυνθέτη Δαυίδ Ναχμία με μεγάλη επιτυχία. Με τα έσοδα της εκδήλωσης θα χορηγήσουμε ένα μεταπτυχιακό σε φοιτητή που θα ασχοληθεί με την ιστορία των Ευζώνων εις μνήμην του Εύζωνα Σπύρου Θωμά που έχασε την ζωή του το 2019 εν ώρα υπηρεσίας.

Μία άλλη μας δράση μας σε συνεργασία με το Μουσείο Παιδικής Τέχνης είναι ο  πανελλήνιος διαγωνισμός ζωγραφικής της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης με θέμα «Εγώ είμαι εγώ, ευζωνάκι γοργό» που βρίσκεται σε διαδικασία εξέλιξης. Ελπίζουμε, λόγω των συνθηκών, να καταφέρουμε να εκθέσουμε τα έργα των παιδιών στο Πολεμικό Μουσείο Αθηνών. Η έκθεση μετά θα ταξιδέψει στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Χορηγός της έκθεσης το Ίδρυμα Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια.

Η επόμενη έκθεση μας θα έχει θέμα «ΕΥΖΩΝΕΣ» και θα γίνει στο Μουσείο της Πόλης των Αθηνών με έργα παλιά και καινούργια, αλλά και αρχειακό υλικό. Αμέσως μετά, έχουμε προγραμματίσει έκθεση που θα γίνει σε συνεργασία με το Διεθνές Πανεπιστήμιο (τμήμα Ενδυματολογίας) όπου οι φοιτητές θα δημιουργήσουν εμπνευσμένοι από την στολή των Ευζώνων. Και συνεχίζουμε με το 2021 που συμπληρώνονται 200 χρόνια από την Επανάσταση με ένα λεύκωμα με τίτλο «Από την φορεσιά στην στολή».

Λίγα λόγια για την ιστορία των Ευζώνων

Η ιστορία τους ξεκινάει από το 1770, από τους αρματολούς. Ήταν οι συνοριοφύλακες. Χαρακτηριστική ενδυμασία της εποχής  περιλάμβανε το φέσι, τη φέρμελη, το εσωτερικό γιλέκο, τη φουστανέλα, το παντελόνι που το έσφιγγαν με περικνημίδες (τουζλούκια), το σελάχι και τα τσαρούχια. Ο οπλισμός τους εκτός από το καριοφίλι ήταν 2 πιστόλες, ένα γιαταγάνι και μαχαίρια.

Οι αξιωματικοί που υπηρετούσαν στην Ελληνική φάλαγγα (1835-1873) ήταν όλοι τους πρώην οπλαρχηγοί που είχαν λάβει μέρος στον Αγώνα για την Ανεξαρτησία (1821-1828) Καταλυτική υπήρξε η ηρωική τους δράση στους Βαλκανικούς πολέμους.

Το 1868 σχηματίστηκαν 4 τάγματα Ευζώνων. Φορούσαν στολή βασισμένη στην ελληνική εθνική ενδυμασία και ήταν η πρώτη φορά που εμφανίστηκαν σε όλο τον κόσμο με την γνώριμη μορφή τους.

Με την σημερινή μορφή της, η Προεδρική Φρουρά, ιδρύθηκε στις 12.12.1868 ως μάχιμο και τελετουργικό ταυτόχρονα τμήμα του μόνιμου στρατού. Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους το 1914 ορίστηκε ως Ανακτορική Φρουρά. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος για να τιμήσει την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα στρατολόγησε και Κρήτες στην Προεδρική Φρουρά έτσι ενσωματώθηκε στις επίσημες στολές της  και η κρητική παραδοσιακή φορεσιά.

• 

• 

• 

Το 1974 ονομάστηκε οριστικά «Προεδρική Φρουρά» αποκτώντας καθαρά τελετουργικό χαρακτήρα. Σύμβολο της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας αποτίουν φόρο τιμής όλο το 24ωρο στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη.

Αποστολή τους αποτελεί και η επίσημη έπαρση και υποστολή της σημαίας μας στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης καθώς και η απόδοση τιμών στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας αλλά και στους αρχηγούς ξένων κρατών.

Λεβέντες φρουροί της ιστορίας μας και εκπρόσωποι της ελευθερίας μας

Στο σημείο αυτό, θα ήθελα να αναφερθώ στο χαρακτηριστικό γιλέκο του Εύζωνα. Την Φέρμελη το όνομα της οποίας φέρει η πρωτοβουλία μας. Είναι ένα μεγαλοπρεπέστατο γιλέκο από μαύρη τσόχα, κεντημένο με χρυσοκλωστή. Τα μοτίβα του κεντήματος, είναι γεμάτα συμβολισμούς και έννοιες που αντιστοιχούν σε αγώνες, νίκες και θυσίες για την ελευθερία.

*Το ρεπορτάζ δημοσιεύθηκε την 1η Ιουνίου 2020, στο Νέο Φως.