“Χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο…στην έρημο”. H ιστορία της Κυπριακής Αδελφότητας στην Αίγυπτο.

Γράφει ο Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος, Διευθυντής του Ελληνικού Πολιτιστικού κέντρου Καϊρου.

Παρουσιάζουμε σήμερα ολόκληρη την ιστορία της ίδρυσης της Κυπριακής Αδελφότητας της Αιγύπτου που εορτάζει φέτος τα 148 χρόνια παρουσίας σε Κάιρο, Αλεξάνδρεια και ενδοχώρα, παράλληλα με τον εορτασμό της Παναγίας του Κύκκου.Τη δημοσίευση συνοδεύουν φωτογραφίες απο βιβλιογραφικά ντοκουμέντα τα οποία παρουσιάζονται για πρώτη φορά καθώς και δημοσιεύματα απο την εφημερίδα ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ της Αλεξάνδρειας.

Η Κύπρος συνδέεται με   ιστορικούς δεσμούς από τα αρχαία χρόνια με την Αίγυπτο, οι οποίοι έγιναν εντονότεροι την σύγχρονη εποχή , όταν η Αίγυπτος έγινε η πρώτη χώρα συστηματικής μετανάστευσης Κυπρίων στα νεότερα χρόνια , από το δεύτερο μισό κυρίως του 19ου αιώνα. Στις τελευταίες περιόδους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, πάρα πολλοί Κύπριοι μετανάστευσαν στην Αίγυπτο για  να βρουν την τύχη τους. Το φαινόμενο αυτό εντάθηκε όταν ξεκίνησαν οι εργασίες για τη διάνοιξη της διώρυγας του Σουέζ που ένωνε τη Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα. Αντιστρόφως, πολλοί  εύποροι Αιγύπτιοι επέλεγαν συχνά τα Κυπριακά θέρετρα για τις διακοπές τους και διαπολιτιστική επικοινωνία συνεχίζεται ως τις μέρες μας.

Η πρώτη οργανωτική προσπάθεια  των Κυπρίων στην Αίγυπτο ολοκληρώθηκε το 1861 με πρωτεργάτη τον δικηγόρο Γεώργιο Κηπιάδη και  την ίδρυση της Κυπριακής Αδελφότητος  “ο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων”  η οποία όμως  δεν μακροημέρευσε λόγω φιλονικιών μεταξύ των μελών και αργότερα έδωσε τη θέση της στη δεύτερη οργάνωση υπό την επωνυμία “Ελληνική Αδελφότης των εν Αιγύπτω Κυπρίων” έχοντας ως σκοπό της την βοήθεια των άπορων οικογενειών αλλά και την ελληνικής εκπαίδευσης.

Ένας εκ των πρωτεργατών στην οργάνωση των Κυπρίων στάθηκε όπως είδαμε  ο δικηγόρος Γ.Ι.Κηπιάδης, ο οποίος περιγράφει την αληθινή ιστορία μέχρι την οριστική μορφή της Κυπριακής αδελφότητας στο σπάνιο βιβλίο του “ Έλληνες εν Αιγύπτω, η συγχρόνου ελληνισμού εγκατάστασις και καθιδρύματα εθνικά 1766-1892” που εκδόθηκε το 1892 στην Αλεξάνδρεια από το χρωμοτυπολιθογραφείον Ι.Κ.Λαγουδάκη και το εντοπίσαμε στην Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Το βιβλίο αυτό μάλιστα ήταν αφιερωμένο στον μεγάλο εθνικό ευεργέτη Γ. Αβέρωφ αλλά και στη μνήμη των Πατριαρχών Αλεξανδρείας, Κυπριανού και Ιερόθεου Β’, και των ευεργετών Μιχαήλ, Θεοδώρου  και Κωνσταντίνου Τοσίτσα, Ανανίου, Γεωργίου και Ραφαήλ Άμπετ, Νικολάου Στουρνάρη, κόμητος Στεφάνου Τζιτζίνια, κόμητος Ιωάννου Δ’ Αναστάση.

Σε πρόσκληση του, λοιπόν, ο ίδιος ο Γ.Ι.Κηπιάδης, με ημερομηνία 16 Δεκεμβρίου 1861, στην Αλεξάνδρεια απευθυνόμενος στους συμπολίτες του, αναφέρει:

“ Καθό συμπληρωθείς της εγγραφής των μελών, παρακαλείσθε ίνα ευαρεστειθήτε την προσεχή Κυριακή 17 ισταμένου, εις τας 2 μ.μ. να παρευρεθείτε εις το εν Αλεξανδρεία ιερόν μοναστήριον του Αγίου Σάββα, ένθα ψαλεί δοξολογία δια την σύστασιν της “Κυπριακής Αδελφότητος ο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων” της σκοπούσης το έλεος τε και την ανακούφησιν των δυστυχούντων αδελφών ημών, προς δε και να προβήτε εις την εκλογήν της επιτροπής αυτής”

Γύρω στα 600 ευκατάστατα μέλη της Κυπριακής παροικίας έσπευσαν πρόθυμα  και μετά την τέλεση της δοξολογίας και έχοντας υπόψη τους την προτροπή του Κηπιάδη ανέβηκαν από το ναό στην πατριαρχική αίθουσα και υπό την προεδρία του Πατριαρχικού επιτρόπου Μητροπολίτου Πηλουσίου, Αμφιλοχίου, αναγνώσθηκε ο κναονισμός που είχε συντάξει ο Κηπιάδης και επικυρώθηκε από τα μέλη που πλειοψηφικά επέλεξαν για Πρόεδρο και Γραμματέα τον Γ.Ι. Κηπιάδη , Ταμία τον Μιχαήλ Χάλαρη και συμβούλους τους Τηλέμαχο Βενεδούτση, Ιωάννη Παπίδη και Χρήστο Ιωάννου.

Στη λειτουργία της Αδελφότητας προστέθηκαν και μέλη από την Ελληνική παροικία του Καΐρου αλλά και των άλλων ελληνικών παροικιών στα ενδότερα της Αιγύπτου , φτάνοντας να αριθμεί περί τα 820 μέλη.

Σημειώνει δε με παράπονο ο συγγραφέας και πρόεδρος της πρώτης εκείνης αδελφότητας, ότι “τα καλά έργα γίνονται πάντα αιτία φθόνου για την πρωτοκαθεδρία” κι έτσι, μόλις ένα χρόνο σχεδόν αργότερα, στις 9 Φεβρουαρίου 1863, τα μέλη της φιλανθρωπικής κοινότητος Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων, ευχαριστούν μεν τον Πρόεδρο για την ιδέα της ίδρυσης της Αδελφότητος και για τις προσπάθειες του , του εκφράζουν την ισόβια ευγνωμοσύνη τους αλλά του ζητούν να παραιτηθεί από την Προεδρία, όχι για να αντικατασταθεί από κάποιον άλλον, αλλά   να καταργηθεί η προεδρική θέση για λόγους ισότητάς και να διοικείται η αδελφότητα ισότιμα απ’ όλους! Οι σύμβουλοι της επιτροπής επιδοκιμάζουν τον έπαινο αλλά αποδοκιμάζουν την πράξη των μελών και παραιτούνται.

Τα πάθη και οι φιλονικίες τελικά υπερνικήθηκαν  μια δεκαετία αργότερα κι έτσι προτάσσοντας το κοινό καλό με τη συμβολή των Συμεών Κακαθύμη, Μιλτιάδη Βίκη, Λοϊζου Μιχαηλίδη,Α. Οράτη, Χ Μαυροσκούφη, Δ. Μιτσή, συνήλθαν πολλοί ακόμα στο γραφείο του πρώτου και αποφάσισαν ομόφωνα την επανίδρυση της Κυπριακής Αδελφότητας και ανέθεσαν πάλι στον δικηγόρο Γ.Ι. Κηπιάδη τη σύνταξη του θεμελιώδους κανονισμού ο οποίος και υποβλήθηκε για έγκριση στη δεύτερη συνέλευση, στις 7 Ιανουαρίου 1873 όπου και επικυρώθηκε. παράλληλα εκλέχθηκε η επιτροπή με Πρόεδρο τον Σ.Δ.Κακαθύμη, ταμία τον Χ. Μαυροσκούφη, Γραμματέα επί των  πρακτικών τον Γ.Ι.Κηπιάδη κι επί λογαριασμών-αλληλογραφίας τον Κ.Ν. Γεωργιάδη.

  Ο θεμελιώδης αυτός κανονισμός τροποποιήθηκε δύο φορές, το 1874 και το 1886 και σύμφωνα μ’ αυτό συνέχισε να λειτουργεί συνεργαζόμενο με τους Κυπρίους του Καΐρου και των άλλων κοινοτήτων.

Αποστολή του να συντηρεί σχολεία, να μεριμνά για τα αναγκαία 80 απόρων Κυπρίων μαθητών της Τοσιτσαίας Σχολής, να αναλαμβάνει τα έξοδα νοσηλείας απόρων συμπολιτών και άλλες αγαθοεργίες.

Ωστόσο, το μόνο αρνητικό, κατά τον Κηπιάδη, στο τέλος του 19ου αιώνα είναι ότι η Αδελφότητα αριθμεί μόλις 77 μέλη στην Αλεξάνδρεια και άλλα τόσα περίπου από Κάιρο και άλλες Κοινότητες ενώ έπρεπε κατ΄αυτόν να αριθμεί τουλάχιστον δεκαπλάσια μέλη, γιατί η Κυπριακή παροικία στην Αίγυπτο εκείνη την εποχή ήταν πολυάριθμη, πολλοί δε, ευκατάστατοι έμποροι, βιομήχανοι κι επιτηδευματίες.

Δεν παραλείπει να σχολιάσει δε, ότι το φαινόμενο αυτό μειώνει το γόητρο της Κυπριακής Παροικίας.

Ωστόσο, η αδελφότητα των Κυπρίων της Αιγύπτου υπήρξε ένας από τους βασικούς χρηματοδότες της ίδρυσης του Παγκυπρίου γυμνασίου το 1893, ενώ για πολλά χρόνια συντηρούσε πολλά σχολεία, σε διάφορες πόλεις, όπως της Βατυλής, του Αγίου Τύχωνα, της Δρούσιας, του Πύργου Τυλληρίας κ.ά.

Η κυπριακή παροικία της Αιγύπτου ανέδειξε πάρα πολλούς σπουδαίους Κυπρίους που βοήθησαν ιδιαίτερα την πολύπαθη Κύπρο όπως τον Γεώργιο Κηπιάδη (1834 – 1910) τον Δημοσθένη Μιτσή (1848-1923) που ίδρυσε στην γενέτειρά του, Λεμύθου, την εμπορική σχολή Μιτσή, τον Ευθύμιο Οράτη (1822-1885) που ίδρυσε στην γενέτειρά του, Ορά, την Οράτειο σχολή αλλά και τον Νικόλαο Χριστοφίδη που ίδρυσε την Χριστοφίδειο Σχολή που λειτουργούσε ως παρθεναγωγείο για τα κορίτσια της κοινότητας της Πέρας Ορεινής και των περιχώρων μέχρι το 1934 αλλά και ως  μικτό σχολείο μέχρι το 1964.

 Η κυπριακή παρουσία στην Αίγυπτο ήταν γραφτό να ακολουθήσει τη μοίρα της Ελληνικής παροικίας που άρχισε να φθίνει προς το τέλος της δεκαετίας του ’50 και αρχές του ’60, κατά την διάρκεια των μεταρρυθμίσεων για την Αιγυπτιοποίηση της οικονομίας που οδήγησε στην μεγάλη έξοδο Έλληνες και Κύπριους. Παρ’ όλα αυτά δεν είναι λίγοι οι Κύπριοι που δραστηριοποιούνται ακόμα και σήμερα στην Αίγυπτο. Τα τελευταία χρόνια δε η Κύπρος συμμετέχει ενεργά σε τριμερείς συνεργασίες και προγράμματα με εταίρους την Αίγυπτο και την Ελλάδα.

Αυτή είναι η πραγματική ιστορία της Ελληνικής Αδελφότητας των εν Αιγύπτω Κυπρίων, που φέτος συμπληρώνει 160 χρόνια απο την πρώτη εκείνη οργανωτική προσπάθεια και γιορτάζει τα 148 χρόνια από την οριστική ίδρυση της παράλληλα με την εορτή της Παναγίας του Κυκκου στις 8 Σεπτεμβρίου στον Ι. Ναό του Ευαγγελισμού στην Αλεξάνδρεια και στις 12 Δεκεμβρίου, στον Ι.Ν. Παναγίας Ηλιουπόλεως ,στο Κάιρο.

Η εκατονταετηρίδα της Αδελφότητος, το 1973, εορτάστηκε ανάλογα σε Αλεξάνδρεια και Κάιρο, με αντίστοιχες δοξολογίες στις 8 και 9 Σεπτεμβρίου 1973, στον Ευαγγελισμό και στον Άγιο Κωνσταντίνο. Της Κυπριακής αδελφότητος στην Αλεξάνδρεια ηγούντο οι Παπαέλληνας και Ρ.Ιωαννίδης και της επιτροπείας Καϊρου Γ. Γεωργιάδης, Κ. Βασιλείου.

Στις 11 Σεπτεμβρίου 1972, ο ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ αναφέρει στην ανταπόκριση του υπό τον τίτλο “Λαμπρόν το έργο της Κυπριακής Αδελφότητος”:

“Ο εορτασμός της Παναγίας του Κύκκου από την Κυπριακήν Αδελφότητα της Αλεξάνδρειας έδωκεν την ευκαιρίαν εις την Κυπριακή πατριά να δείξει τα αισθήματα της προς το σωματείον το οποίον επί εκατό χρόνια τωρα εκρποσωπέο την Κυπριακή παρουσία εις την Αίγυπτον. Χάρις εις την Κυπριακήν αδελφότητα οι Κύπριοι έχουν να επιδείξουν ένα κοινωφελές έργον από εκείνα τα οποία επιβάλλονται εις την όλην παροικιακήν ζωήν” ενώ στη συνέχεια επαινεί τη διοίκηση και τις προσπάθειες της να διατηρηθεί αρραγής ο δεσμός με τον υπόλοιπο Ελληνισμό στην Αίγυπτο αλλά και να συνεχιστεί η ιστορία της αδελφότητος στη Νειλοχώρα.

Το παρελθόν και το μέλλον των σχέσεων μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου έρχεται να επιβεβαιώσει η σημερινή, Σάββατο 4 Σεπτεμβρίου   2021, πρώτη διακυβερνητική συνάντηση Κύπρου – Αιγύπτου  στο Κάιρο όπου ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας θα συναντήσει τον Αιγύπτιο ομόλογο του παράλληλα με ανάλογες συναντήσεις υπουργών των δύο χωρών.

Ευχόμαστε το 2023, να εορταστούν τα 150 χρόνια της Κυπριακής Αδελφότητος στην Αίγυπτο, στη μνήμη όλων αυτών των Κυπρίων που αγωνίστηκαν παράλληλα με την Ελληνική παρουσία, ως μια γροθιά . Σ’ αυτούς άλλωστε είναι αφιερωμένο το παρόν δημοσίευμα.