Γράφει ο Πρωτοψάλτης της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου Γιάννης Κούντριας
Τα Χριστούγεννα, μαζί με το Πάσχα, είναι οι κορυφαίες εορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Την ξεχωριστή αυτή ημέρα, «ο Θεός γίνεται άνθρωπος ώστε να γίνει ο άνθρωπος θεός κατά χάριν», σύμφωνα με τους αγίους πατέρες. Μέχρι τα μέσα του Δ΄’ αιώνα η Εκκλησία της Ανατολής συνεόρταζε τη γέννηση και την Βάπτιση του Χριστού υπό το όνομα τα Επιφάνεια την ίδια ημέρα της 6ης Ιανουαρίου. Τα Χριστούγεννα ως ξεχωριστή εορτή, εορτάζετο στης 25 Δεκεμβρίου εισήχθη στην Ανατολή από τη Δύση στατέλη του Δ’ αιώνα. Οι μαρτυρίες που έχουμε για την νηστεία προ των Χριστουγέννων, ανάγονται για τη Δύση στον Ε΄’ αιώνα και για τηνΑνατολή στον ΣΤ΄.
Αναφέρονται σε αυτήν οι ανατολικοί Συγγραφείς : Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νικηφόρος ο Ομολογητής, ο Αναστάσιος Σιναίτης, ο Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, και Πατριάρχης Αντιοχείας Θεόδωρος Βαλσαμών, ο οποίος περίπου τον ΙΒ΄’ αιώνα κατά συνέπεια, μας πληροφορεί για τα όσα ίσχυαν εκείνη την εποχή, την ονόμαζε “επταήμερον νηστεία”. Υπήρξε όμως και η επίδραση της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής επεξετάθη και αυτή σε σαρανταήμερον, ώστε να μην προσλάβει την αυστηρότητα της πρώτης. Κάθε χρόνο η εκκλησία μας έχει θεσπίσει την 14η Νοεμβρίου εορτή του Αγίου Φιλίππου, να είναι η παραμονή της ενάρξεως της νηστείας (αποκριά) όπου εάν τύχει Τετάρτη ή Παρασκευή τρώμε μόνο το ψάρι και όχι το κρέας. Την επομένη της 15ης Νοεμβρίου ξεκινά το σαρανταήμερο και η Χριστουγεννιάτικη νηστεία, όπου ανήκει στης ελαφρές νηστείες του εκκλησιαστικού έτους, εφόσον επιτρέπεται να τρώμε ψάρι και λαδεράφαγητά εκτός βέβαια Τετάρτης και Παρασκευής, έως και την 17ην Δεκεμβρίου, όπου επιτρέπεται να γίνεται κατάλυσις ιχθύος όπως επιτρέπουν οι κανόνες και τα ιερά βιβλία της εκκλησίας μας.
Κατά την νηστεία αυτή δεν τρώμε γάλα, κρέας, τυρί, και αυγά. Την πρώτη εβδομάδα της νηστείας κατά άγραφη παράδοση του Ορθόδοξου λαού γίνεται νηστεία και από ψάρι, διότι από τα παλαιά χρόνια οι ευλαβείς χριστιανοί νήστευαν και από ψάρι, ώστε να κοινωνήσουν των αχράντων μυστηρίων στην μεγάλη εορτήν των Εισοδίων της Θεοτόκου.
Και την Τετάρτη Παρασκευή αυτής της εβδομάδος νήστευαν και από λάδι. Την 21ην Νοεμβρίου επιτρέπεται να φάμε ψάρι όποια ημέρα κι αν τύχει. Της Τετάρτες και της Παρασκευές χωρίς λάδι, εκτός αν συμπέσουν εορτές: 16 Νοεμβρίου του Αποστόλου Ματθαίου, 25ην Νοεμβρίου της Αγίας Αικατερίνης, 30ην Νοεμβρίου του Αποστόλου Ανδρέου, 4ην Δεκεμβρίου της Αγίας Άννης, 12ην Δεκεμβρίου Αγίου Σπυρίδωνος, 15ην Δεκεμβρίου Αγίου Ελευθερίου, την 17ην του Αγίου Διονυσίου και την 20ην του Αγίου Ιγνατίου.
Από την 21ην Νοεμβρίου έως και την 17ην Δεκεμβρίου Σάββατα και Κυριακές επιτρέπεται να τρώμε ψάρι, όπως Δευτέρα, Τρίτη και Πέμπτη λάδι. Από την 18ην έως και την 23ην Δεκεμβρίου επιτρέπεται το λάδι εκτός Τετάρτης και Παρασκευής. Την παραμονή των Χριστουγέννων 24ην Δεκεμβρίου δεν καταλύουμε έλαιον και οίνον όποια ημέρα και να τύχη, εκτός εάν τύχη Σάββατο ή Κυριακή.
Διότι το μοναδικό Σάββατο όπου έχει θεσπίσει η εκκλησία μας να νηστεύουμε από λάδι είναι το Μέγα Σάββατο. Κατά το αγιορείτικο τυπικό η κατάλυση ιχθύος στην νηστεία των Χριστουγέννων σταματά την 12ην Δεκεμβρίου. Η τελευταία ημέρα όπου γίνεται κατάλυσης ιχθύος στο Άγιον Όρος είναι η εορτή του Αγίου Σπυρίδωνος. Ενώ πολλοί Χριστιανοί από άγραφη παράδοση σταματούν την κατάλυση ιχθύος την 17η Δεκεμβρίου όπου από την έναρξη της νηστείας συμπληρώνονται 33 ημέρες που συμβολίζουν τα χρόνια της ζωής του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης αναφέρει στο “Ιερό Πηδάλιο” : “Η Νηστεία αυτή γίνεται προς τιμήν του Χριστού που θα γεννηθεί, καθώς και για την εξάλειψη των αμαρτιών μας”.
Κατά την νηστεία αυτή δεν τρώμε γάλα, κρέας, τυρί, και αυγά. Την πρώτηεβδομάδα της νηστείας κατά άγραφη παράδοση του Ορθόδοξου λαούγίνεται νηστεία και από ψάρι, διότι από τα παλαιά χρόνια οι ευλαβείς χριστιανοί νήστευαν και από ψάρι, ώστε να κοινωνήσουν των αχράντων μυστηρίων στην μεγάλη εορτήν των Εισοδίων της Θεοτόκου.
Και τηνΤετάρτη Παρασκευή αυτής της εβδομάδος νήστευαν και από λάδι. Την 21ην Νοεμβρίου επιτρέπεται να φάμε ψάρι όποια ημέρα κι αν τύχει.Της Τετάρτες και της Παρασκευές χωρίς λάδι, εκτός αν συμπέσουν εορτές: 16 Νοεμβρίου του Αποστόλου Ματθαίου, 25ην Νοεμβρίου της Αγίας Αικατερίνης, 30ην Νοεμβρίου του Αποστόλου Ανδρέου, 4ην Δεκεμβρίου της Αγίας Άννης, 12ην Δεκεμβρίου Αγίου Σπυρίδωνος, 15ην Δεκεμβρίου Αγίου Ελευθερίου την 17ην του Αγίου Διονυσίου και την 20ην του Αγίου Ιγνατίου.
Από την 21ην Νοεμβρίου έως και την 17ην Δεκεμβρίου Σάββατα και Κυριακές επιτρέπεται να τρώμε ψάρι, όπως Δευτέρα, Τρίτη και Πέμπτη λάδι. Από την 18ην έως και την 23ην Δεκεμβρίου επιτρέπεται το λάδι εκτός Τετάρτης και Παρασκευής.Την παραμονή των Χριστουγέννων 24ην Δεκεμβρίου δεν καταλύουμε έλαιον και οίνον όποια ημέρα και να τύχη, εκτός εάν τύχη Σάββατο ή Κυριακή. Διότι το μοναδικό Σάββατο όπου έχει θεσπίσει η εκκλησία μαςνα νηστεύουμε από λάδι είναι το Μέγα Σάββατο. Κατά το αγιορείτικο τυπικό η κατάλυση ιχθύος στην νηστεία τωνΧριστουγέννων σταματά την 12ην Δεκεμβρίου.
Η τελευταία ημέρα όπου γίνεται κατάλυσης ιχθύος στο Άγιον Όρος είναι η εορτή του Αγίου Σπυρίδωνος. Ενώ πολλοί Χριστιανοί από άγραφη παράδοση σταματούν την κατάλυσηι χθύος την 17η Δεκεμβρίου όπου από την έναρξη της νηστείας συμπληρώνονται 33 ημέρες που συμβολίζουν τα χρόνια της ζωής του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
Ο κανόνας της νηστείας δεν είναι ο ίδιος για όλους. Οι Άγιοι διδάσκουν να νηστεύει ο κάθε χριστιανός ανάλογα με της δικές του δυνατότητες. Δηλαδή με βάσει την ηλικία του, την κατάσταση της υγείας του, την όλη του ψυχοσωματική αντοχή.
Το βασικό όμως είναι ότι ο κάθε πιστός πρέπει να νηστεύει με την απαραίτητη συμβουλή του πνευματικού του ώστε να πάρει την ευλογία του για τον κανόνα της νηστείας που θα κάνει, και να εξομολογείται τακτικά γιατί μόνο έτσι λαμβάνει “άφεσιν αμαρτιών” και ελαφρύνειτην ψυχή του.
Δεν είναι πρέπον να κάνουμε δικούς μας πειραματισμούς. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσοστόμος αναφέρει “άνθρωπος χωρίς πνευματικό, πλοίο χωρίς πυξίδα”. Ο πνευματικός είναι αυτός όπου ξέρει της αντοχές του καθέ πιστού οπου φέρει στο πετραχήλι του.
Διότι η νηστεία δεν είναι δίαιτα, αφεταίρου δεν πρέπει να ταυτίζεται με το γράμμα του εκκλησιαστικού νόμου. Η Νηστεία δεν είναι ανθρωποκτόνος ενέργεια. Κατά την διάρκεια της νηστείας ο άνθρωπος γενικά ατονεί. Ατονούν οι σκέψεις του, οι ορμές, ο θυμός τα νεύρα και δυσκολεύεται να αμαρτήσει.
Η Νηστεία κατά την υπόδειξη του Κυρίου μας να συνδυάζεται με προσευχή και ελεημοσύνη. Άλλωστε με την έναρξη της νηστείας προσκαλούμαστε από την εκκλησία μας να έχουμε εντονότερη λειτουργική ζωή, και αγαθοεργία. Για αυτό το λόγο εάν το επιτρέπουν οι συνθήκες στην εκκλησιαστική παράδοση, τελείτε το ιερό σαρανταλείτουργο. Είναι μία θαυμάσια ευκαιρία και ευλογία των πιστών, να βιώσουν τη μυστηριακή ζωή με την υπέροχη υμνολογία των θείων Γραφών, και να να κοινωνούν συχνότερατων αχράντων μυστηρίων κατά την μεγάλη Δεσποτική εορτή τωνΧριστουγέννων.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, είναι ο πρώτος που ομιλεί, και ονομάζειτην εορτήν των Χριστουγέννων “Μητρόπολιν πασών των εορτών”, και μας αναφέρει περί το 386 ότι “ούπω δέκατον εστίν έτος, εξ ουδήλη και γνώριμος ημίν αύτη η ημέρα γεγένηται”.
Η νηστεία των Χριστουγέννων αγαπητοί μου αδελφοί, έχει χαρμόσυνο σκοπό, και μας βοηθά να πολεμήσουμε τα πάθη μας, όμως λόγω του χαρμόσυνου γεγονότος που είναι η Γέννηση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, νηστεύουμε για να μπορέσουμε να ενταχθούμε καλύτερα σε αυτό το νέο κεφάλαιο της ζωής μας.
Με την νηστεία ο άνθρωπος προσφέρει ύλη και λαμβάνει πνεύμα και ουράνια χαρίσματα. Όπως μας το αναφέρει και η υμνολογία της εκκλησίας μας για τους χαρισματούχους αγίους :” Νηστεία, αγρυπνία, προσευχή, ουράνια χαρίσματα λαβών”.
