Η τέχνη ως μνήμη και προφητεία – Η “Εξάλειψη” της Καρέλ Χόμσυ

Βασίλης Α. Πουλαρίκας

Η τέχνη είναι ίσως το πιο λαμπερό στολίδι με το οποίο προικίστηκε ο άνθρωπος. Ένα πολύτιμο δώρο που το κουβαλάμε όλοι στην ψυχή μας, αναλλοίωτο από την πρώτη μας ανάσα σε αυτήν τη διάσταση του σύμπαντος.

Η λογική, αναμφισβήτητα μάς διαχώρισε από όλο το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο, επιτρέποντάς μας να δημιουργήσουμε την απαραίτητη επιστήμη και να διατηρήσουμε τη ζωή, να επιβιώσουμε ως είδος, αλλά και να μεγαλουργήσουμε δαμάζοντας τη φύση για λογαριασμό των αναγκών μας. Η τέχνη όμως, η φαντασία και η αγάπη, ως ενεργό πρόσταγμα της ίδιας μας της ύπαρξης, αποτελούν τις μαγικές αυτές ψηφίδες της ζωής για τις οποίες αξίζει να ζούμε.

Κάθε μορφή ουσιαστικής και αληθινής τέχνης ακουμπά την ασυνείδητη μεριά της ψυχής μας σαν μια πολύχρωμη ονειροπόληση, σαν ένα φευγαλέο αίσθημα που μας προτρέπει να κοιτάξουμε μέσα μας και να δούμε ξανά τον φαινόμενο κόσμο, μέσα από την αιχμηρή ματιά της ζωγράφου.

Ανταποκριθήκαμε με χαρά σε αυτήν τη νέα πρόσκληση, αλλά και πρόκληση, την οποία μας απηύθυνε η ζωγράφος Καρέλ Χόμσυ. Μας υποδέχτηκε με θέρμη στην Zamalek Art Gallery το Σάββατο 12 Απριλίου, στην πρώτη έκθεση των έργων της, σε ένα περιορισμένο κοινό συλλεκτών και φιλότεχνων, αλλά και στα επίσημα εγκαίνια τη Δευτέρα 14 Απριλίου, όπου πλήθος κόσμου συνέρρευσε για να θαυμάσει τη νέα δουλειά της διάσημης καλλιτέχνιδας και να ανταλλάξει γόνιμες απόψεις πάνω στα σκληρά ερωτήματα που θέτει μέσα από τους πίνακές της.

Η βασική θεματολογία της έμπνευσής της συμπυκνώνεται στον ευρηματικό και μεστό τίτλο «Εξάλειψη». Η Καρέλ Χόμσυ, ως ένας ευαίσθητος δέκτης μηνυμάτων που δεν γίνονται αντιληπτά από τους περισσότερους, επιτελεί με τα έργα της έναν διττό στόχο. Από τη μία, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, υπενθυμίζοντάς μας τις καταστροφικές συνέπειες που επιφέρει η απομάκρυνσή μας από τη φύση.

Γίνεται «Μάντης Κακών» και καυτηριάζει, μέσα από την τέχνη της, την αυτάρεσκη βεβαιότητα μιας ανθρωπότητας που επιλέγει να καγχάζει επιβιώνοντας νωχελικά μέσα σε ένα τεχνικό οικοδόμημα δίχως τους γλυκούς χυμούς της ζωής, μακριά από τη φύση και αγνοώντας αλαζονικά όλους τους νόμους της.

Ως μια κραυγή αγωνίας, η ζωγράφος μάς προειδοποιεί ότι τα μεγαλεπήβολα σχέδιά μας θα καταρρεύσουν, αναπόφευκτα και σύντομα, σαν χάρτινος πύργος. Η ίδια το νιώθει και το αφουγκράζεται βαθιά στην καρδιά της και δακρύζει γοερά μέσα από το σώμα ενός αλυσοδεμένου ελέφαντα που ισορροπεί πάνω σε μια κόκκινη μπάλα, στο κέντρο της σκηνής ενός ιδιότυπου τσίρκου.

Από την άλλη, η Καρέλ Χόμσυ μαζεύει εικόνες για όλους εμάς από έναν κόσμο που χάνεται ή που απειλείται με εξάλειψη – όπως καταμαρτυρεί και ο τίτλος της έκθεσής της – και μας τις παρουσιάζει με τρυφερότητα, ως παρακαταθήκη μνήμης και ως ένα ακόμα σωσίβιο τέχνης για τις δύσκολες μέρες που έπονται.

Ζωγραφίζει τοπία με νούφαρα και λουλούδια με άρωμα μεθυστικό. Στην καρδιά της πολύβουης μεγαλούπολης επιλέγει να απεικονίσει μια τίγρη που ξεπετάγεται μέσα από ένα τοπίο που όσο πάει και χάνεται από τη ζωή και την μνήμη μας.

Με τον κορεσμένο χρωστήρα της τέχνης της ξαναγράφει πάνω σε αυτή την αχνή μνήμη και μας ανακουφίζει. Όμως, τη στιγμή αυτής της τρυφερής και μητρικής αγκαλιάς, στρέφει την προσοχή μας στο «Άγγελο του Θανάτου» — ένα δυνατό της έργο που καταδεικνύει την απύθμενη κακία στην οποία μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος όταν πάψει να είναι άνθρωπος. Με μια εικόνα που κόβει την ανάσα, μιλά χωρίς «ναι μεν αλλά» για τη γενοκτονία του Παλαιστινιακού λαού, ρίχνοντας τη μάσκα της υποκρισίας μιας παγκόσμιας υπερδύναμης που προσποιείται ανερυθρίαστα το θύμα.

Την ίδια τόλμη είχε επιδείξει το 1937 και ο Πικάσο, ζωγραφίζοντας τη Γκερνίκα, δίνοντας και αυτός στη δική του εποχή ένα μήνυμα που δυστυχώς δεν εισακούστηκε.

Σε έναν κόσμο που αλλάζει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, η τέχνη της Καρέλ Χόμσυ δεν προσφέρει απλώς εικόνες· προσφέρει μνήμες, ερωτήματα και – ίσως – μια πυξίδα. Μας θυμίζει, όσο η άμμος στην κλεψύδρα λιγοστεύει, ποιοι ήμασταν, ποιοι είμαστε και ποιοι μπορούμε να γίνουμε.

Την καλλιτέχνιδα τίμησαν, πέρα από το μεγάλο πλήθος των φιλότεχνων και των ομότεχνών της, ο Πρέσβης της Πατρίδας μας κ. Νικόλαος Παπαγεωργίου, η Κύπρια Πρέσβης κα Πόλυ Ιωάννου, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας κ. Χρήστος Καβαλής, και η Ελληνίδα  ζωγράφος και εικαστικός κα Χριστίνα Παπούλια.

Αξίζει να αναφέρουμε, κλείνοντας, ότι η ζωγράφος Καρέλ Χόμσυ είναι παντρεμένη με τον Αιγυπτιώτη κ. Αλέξανδρο Γεωργιάδη. Είναι γονείς της Κλειούς Γεωργιάδη, η οποία ως Ιστορικός Τέχνης επιμελήθηκε με ιδιαίτερη σπουδή και φροντίδα την δημιουργία του καταλόγου της έκθεσης, αποτυπώνοντας μέσα από τα δυναμικά κείμενά της την καλλιτεχνική ουσία της μητέρας της.

Οφείλουμε τέλος να επισημάνουμε  και την υποδειγματική παρουσίαση της έκθεσης από την Zamalek Art Gallery και την κυρία Ναέντα Ελ Χούρι που φρόντισαν και την παραμικρή λεπτομέρεια αναδεικνύοντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, το ποιητικό σύμπαν της Καρέλ Χόμσυ.

Δείτε εδώ το βίντεο που δημιούργησε η Zamalek Art Gallery για την επικοινωνία και την προώθηση της έκθεσης