Ο Έλληνας Φουντουκίδης: Ο επιστήμονας που έσωσε το ναό του Αμπού Σίμπελ

Η Αίγυπτος για τον έλεγχο των πλημμύρων του ποταμού Νείλου, την αποθήκευση νερού για την  ανάπτυξη της παραποτάμιας γεωργίας και για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας προέβη στην κατασκευή του Υψηλού Φράγματος (Aswan High Dam).

Το φράγμα με τη λίμνη εκτός από τις θετικές προσέφερε και αρνητικές επιπτώσεις, μεταξύ των οποίων η σημαντικότερη έχει σχέση με την καταστροφή σημαντικότατων αρχαιοτήτων και την αναγκαστική μετεγκατάσταση χιλιάδων κατοίκων, των οποίων τα χωριά και τα σπίτια τους βρίσκονται τώρα κάτω από την επιφάνεια του ύδατος.           

Γράφει ο Γιάννης Φουρτούνας

Από τις αρχαιότητες, που διακινδύνευαν από το φράγμα, η πιο σημαντική ήταν του Αμπού Σιμπέλ (Abu Simbel), με δυο μεγαλοπρεπείς ιερούς ναούς του 13ου. αι, π. Χ. σκαμμένους μέσα σε λόφο από ροδόχρωμο ψαμμίτη, που αποτελεί σήμερα τον πλέον δημοφιλή τουριστικό προορισμό μετά την Γκίζα 290 χιλιόμετρα νότιο-δυτικά του Ασσουάν.

Το υπόμνημα του Έλληνα Φουντουκίδη προς την UNESCO

Ο Φουντουκίδης ήταν ένας επιστήμονας που ασχολούνταν με τα κοινά, καθώς και πολλοί άλλοι  Αιγυπτιώτες, οι οποίοι ανήκαν ως μέλη σε διάφορες επιστημονικές εταιρείες και πνευματικούς ομίλους, κυρίως στην Αλεξάνδρεια και το Κάιρο, αλλά και σε άλλες πόλεις του εσωτερικού, όπου υπήρχαν ελληνικές κοινότητες.

Ήταν μέλος σε ένα διεθνές Ινστιτούτο με την επωνυμία «Διεθνές Ινστιτούτο Πνευματικής Ενέργειας», στο οποίο συμμετείχαν επιστήμονες από διάφορες χώρες ανά τον κόσμο. Έχοντας προ οφθαλμών του την οσονούπω καταστροφή των αρχαιοτήτων του Abu Simbel και αναλογιζόμενος το πόσο σημαντικές ήταν, απέστειλε, μαζί με ένα Ιταλό επιστήμονα μέλος και αυτός του Ινστιτούτου, προς την UNESCO ειδικό υπόμνημα. Σ΄ αυτό το υπόμνημα υπεστήριζε την ανάγκη να διασωθεί το Abu Simbel  και προέτρεπε τον διεθνή αυτόν οργανισμό να χρηματοδοτήσει τον σχεδιασμό και την μεταφορά των αρχαιοτήτων του Abu Simbel σε μέρος υψηλότερο, ώστε να μη καλυφθεί από τα νερά της λίμνης Νάσσερ. Μετά μήνες  απέστειλε και η αιγυπτιακή κυβέρνηση το αυτό αίτημα προς τον Οργανισμό.

Το έργο της διάσωσης των Ναών του Abu Simbel

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών για την Εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό (U.N.E.S.C.O), έκανε δεκτό το αίτημα του επιστήμονα Φουντουκίδη και αποφάσισε να χρηματοδοτήσει την προσπάθεια της διάσωσης των Ναών του Abu Simbel!

Η ανταπόκριση είναι άμεση, προκρίνεται το τελικό σχέδιο που αρχίζει να εκτελείται στα τέλη του 1963 στο Abu Simbel με τις συνεργαζόμενες αρχαιολογικές ομάδες της Αιγύπτου, της Ιταλίας, της Σουηδίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας. Η UNESCO αποφάσισε να διασώσει τα πιο σημαντικά ιστορικά οικοδομήματα, αποσυναρμολογώντας τα και ανακατασκευάζοντάς τα σε ψηλότερο μέρος κατά 60 μέτρα ψηλότερα από την αρχική θέση.

Το κόστος των εργασιών αυτών, που έγιναν μεταξύ των ετών 1954 και 1980, ανήλθε στα 40 εκατομμύρια δολάρια και διασώθηκαν τελικά 18 αρχαιότητες, μεταξύ των οποίων το Αμπού Σίμπελ, ο ναός της νήσου Καλάμπσα και ο ναός της νήσου Φίλαι.

Ο τεμαχισμός και η ανακατασκευή των ναών

Ο τεμαχισμός των αντικειμένων των δύο Ναών σε περισσότερα από χίλια κομμάτια, από 10 μέχρι 30 τόνους το καθένα, γίνεται με τρόπο προσεκτικό και λεπτό, ώστε να μη καταστραφεί η μορφή το σχήμα των αντικειμένων αυτών, αλλά και με τον απώτερο σκοπό, ώστε, όταν συναρμολογηθούν ξανά στη νέα τους θέση, να μην είναι αισθητός αυτός ο τεμαχισμός τους.  Συνολικά μετακινούνται δεκαπέντε χιλιάδες τόνοι εύθραυστου ψαμμόλιθου, ενώ το πριόνισμα συχνά γίνεται με το χέρι.

To Abu Simbel ως παγκόσμια κληρονομιά της ανθρωπότητας

O Έλληνας επιστήμονας σήμερα δικαιώθηκε, καθώς το Abu Simbel αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της Αιγύπτου και σήμα κατατεθέν της αιγυπτιακής τουριστικής βιομηχανίας.

Πολλές ταινίες έχουν γυριστεί εδώ, από ταινίες του Ηρακλή Πουαρώ μέχρι και σκηνές από τον Πόλεμο των Άστρων. Εικαστικοί καλλιτέχνες έχουν δημιουργήσει από πίνακες ζωγραφικής που αναπαριστούν το Abu Simbel, ενώ περιοδικά αρχαιολογίας, εφημερίδες και άλλα έντυπα αναφέρονται σε αυτό, με εκατοντάδες βιβλία να έχουν γραφεί για την ιστορία και το μυστήριο του.

Στις 22 Φεβρουαρίου και 22 Οκτωβρίου κάθε έτους, μακριά από το πολύβουο Κάιρο, τελεσιουργείται ένα από τα θαύματα του αιγυπτιακού πολιτισμού εμπρός στα έκπληκτα μάτια χιλιάδων επισκεπτών. Το φως του ηλίου εισέρχεται με μοναδικό τρόπο και αγγίζει τα αγάλματα των θεών  Ra Horakhte και Amon-Re, καθώς και ένα άγαλμα του βασιλιά Ραμσή!  Αυτό το απίστευτο φυσικό φαινόμενο, 3.000 περίπου χρόνια μετά, προσφέρει ένα εντυπωσιακό θέαμα, που έχει μετατραπεί σε μια μεγάλη γιορτή, που ονομάζεται «Το Φεστιβάλ του Ήλιου».