Χρίστος Παπαδόπουλος: «Οι τελετές λήξης των μαθημάτων μια φορά και έναν καιρό…»

Ιούνιος, ο τελευταίος μήνας του διδακτικού έτους στις ελληνικές εκπαιδευτικές μονάδες όλων των βαθμίδων. Στην σύγχρονη ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης η λήξη του διδακτικού έτους συνοδεύοταν  με τον ανάλογο εορτασμό, αυτόν που άλλοτε ξέραμε ως «γυμναστικές επιδείξεις», ειδικά για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Τα χρόνια πέρασαν, ο τρόπος εορτασμού άλλαξε αλλά οι γιορτές συνεχίζονται σε όλες τις βαθμίδες γιατί οι προσπάθειες δεν πρέπει να μείνουν εντός των τειχών.

Γράφει ο Χρίστος Παπαδόπουλος, Διευθυντής του ΕΠΚΚ

Φέτος, στις ιδιαίτερες συνθήκες που ζει όλος ο κόσμος, με κλειστά τα Ελληνικά Σχολεία της Αιγύπτου, ας θυμηθούμε παλαιότερους εορτασμούς της ελληνικής παροικίας στο Κάιρο αλλά και σε άλλες Αιγυπτιώτικες κοινότητες, όπως τις εντοπίσαμε σε παλιά δημοσιεύματα του Αιγυπτιώτικου τύπου. Μέσα από αυτές τις αναμνήσεις ένα νοητό κόκκινο νήμα συνδέει τους Αιγυπτιώτες όλων των εποχών, του χθες και του σήμερα, αφού είναι αναγνωρίσιμο το ίδιο ενδιαφέρον και το ίδιο πάθος για να διατηρηθεί αναμμένη η φλόγα του ελληνικού πολιτισμού σε όσους γεννήθηκαν σ’ αυτήν την πλευρά της Μεσογείου.

Ενδιαφέρον έχει ο εορτασμός λήξης της «Ελληνικής Παιδικής Στεγης» μέσα από άρθρα που δημοσιεύτηκαν στην Ελληνική εφημερίδα του Καΐρου «ΦΩΣ» στις 10 και 11 Ιουνίου του 1944, όσο ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος κρατούσε ακόμα. Πρόεδρος αυτού του ιδρύματος, η Δέσποινα Κότσικα σύζυγος του τότε Προέδρου και Μεγάλου Ευεργέτη της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου. Στη λογοδοσία της αναφέρονται οι σκοποί το νέου ιδρύματος που έχει διπλή αποστολή, «την προστασίαν και περίθαλψι του παιδιού από το ένα μέρος και από το άλλο την βοήθειαν της μητέρας του, που έτσι μπορεί απερίσπαστη να δουλεύη δια την επαρκή συντήρησι των λοιπών μελών της οικογενείας της». Ήταν η πρώτη φορά που λειτουργούσε σταθμός προσχολικής εκπαίδευσης στο Κάιρο και εγκαινιάστηκε τον Απρίλιο του 1943 με πρωτοβουλία της κας Κότσικα. Στη λογοδοσία αναφέρεται επίσης τόσο το πρόγραμμα του παιδικού σταθμού όσο και του νηπιαγωγείου όπου τα παιδιά διδάσκονταν «τα πρώτα γράμματα υπό της νηπιαγωγού κατά την  μέθοδο του περίφημου Ντεκρολύ, της οποίας το χαρακτηριστικόν είναι η τέλεια αποφυγή του αφηρημένου. Πάντως και οι πολύ μικροί δια διαφόρων απαγγελιών  και παραστατικών εικόνων προετοιμάζονται για την μαθητικήν περίοδον».

Χαρακτηριστικό της λογοδοσίας της είναι ο λεπτομερής οικονομικός απολογισμός που ενώ κατέληγε σε έξοδα ύψους 5.189 λιρών Αιγύπτου και έσοδα 651 λίρες, δεν έγινε αναφορά πώς και από ποιόν καλύφθηκε η διαφορά των 4.538 λιρών που απαιτήθηκαν για τη λειτουργία της παιδικής στέγης. Το γεγονός αυτό δεν περνάει απαρατήρητο από τον αρθρογράφο ο οποίος σημειώνει: «Δεν μας ανέφερε η λογοδότρια πώς εκαλύφθη η σεβαστή διαφορά μεταξύ εσόδων και εξόδων όσοι όμως γνωρίζουν την αγάπη και την αφοσίωσιν της Κας Κότσικα προς το θεάρεστον και φιλογενές έργον το οποίον ενεπνεύσθη και το οποίον έκτοτε ηγείται η έξοχος Ελληνίς, δεν δυσκολεύθησαν καθόλου να μαντεύσουν».

Τις ίδιες μέρες περίπου, τον Ιούνιο του 1944 στην εφημερίδα «ΦΩΣ», δημοσιεύτηκαν και οι τελετές λήξης άλλων Σχολών. Για την Πατριαρχική Σχολή της Σούμπρας  «εν τη αιθούση του Ι. Ν. Αγίων Αναργύρων διεξήχθη απλή και αθόρυβος τελετή επί τη λήξει των μαθημάτων της Σχολής». Ο διευθυντής κ. Παλιούρης «εξέθεσε τα πεπραγμένα και την λογοδοσίαν ακολούθησεν η απονομή βραβείων εις τους αριστεύσαντας» παρουσία πλήθος κόσμου, εκκλησιαστικώνα αρχών και εκπροσωπών οργανισμών. «Η τελετή της λήξεως εις τας Μελαγχροινείους Σχολάς, διεξήχθη εν τω περιβόλω των σχολών» καθώς και «η απονομή του Μήτσειου βραβείου». Κοινοτική Επιτροπή,  Κυπριακή αδελφότητα, Αμπέτειος Σχολή, Κοινοτικό Παρθεναγωγείο, Διδασκαλική Ένωσις, Σύλλογος Ελληνίδων Κυριών, Εστία, Κοινοτικός Οργανισμός Πρωϊνού ροφήματος (μην ξεχνάμε ότι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν είχε τελειώσει ακόμα) είχαν υψηλή εκπροσώπηση, παρόντες επίσης πολλοί εκπαιδευτικοί και πάροικοι.

Μετά την απονομή των βραβείων και των λόγων, ακολούθησε «με θαυμαστήν επιτυχίαν η παράστασις της οπερέτας «Ο τρακατρούκας» ήτις κατέθελξεν το ακροατήριο και καταχειροκρότησε». Τις ίδιες μέρες ένα μονόστηλο αφιερωμένο στο ίδιο έντυπο στους αριστεύσαντες τελειόφοιτους της Αμπετείου Σχολής, όπου ο πρώτος αριστεύσας ήταν ο Γεώργιος Στ. Ρούσσος που εκφώνησε κι ευχαριστήριο λόγο. Στην αίθουσα δε, της Ένωσης Αποφοίτων της Αμπετείου Σχολής, διοργανώθηκε δεξίωση προς τιμήν των αποφοίτων, όπως ως σήμερα συνηθίζεται, με παρόντες τον Άγιο Σιναίου αλλά  και τον διευθυντή της σχολής κ. Παϊδούση. Τους υποδέχθηκε ο πρόεδρος της Ένωσης κ. Παπαθεοδώρου ο οποίος στο λόγο του, συνεχάρη τους εκπαιδευτικούς και ευχήθηκε στους τελειόφοιτους   καταλήγοντας «χαίρει η Ενωσις διότι από σήμερον νέον άλκιμον αίμα ρέει εις τας φλέβας της, αίμα ελληνικό μεγάθυμον, μνήμον των θυσιών των Πατέρων και συνειδός προς το Γένος και την ανθρωπότητα υποχρεώσεων».

Δεν έλειπαν βέβαια και ανταποκρίσεις από το Ζαγκαζίγκ όπου η τελετή λήξης έλαβε χώρα στα γραφεία της Ελληνικής Κοινότητας Ζαγκαζίγκ καθώς και από το Πορτ Σαίντ όπου η τελετή έγινε στις αίθουσες της Ελληνικής Στέγης, με απαγγελίες μαθητών, τη λογοδοσία του διευθυντή κ. Χριστόφορου Κυριακίδη και «επηκολούθησε χορός, συνοδεία εκλεκτής Τζαζ, διαρκέσας εν αδιαπτώτω ευθυμία μέχρι του μεσονυκτίου».

Το 1946, στην Κυριακάτικη εφημερίδα Νέα Ηχώ, δημοσιεύτηκε άρθρο σχετικό με τη σχολική εορτή του Κοινοτικού Παρθεναγωγείου. Εντύπωση προκαλεί η αναφορά του διευθυντή κ. Βογιατζή στη λογοδοσία του, παρουσία εκπροσώπων πολλών κοινοτικών οργανισμών, στο μαθητικό δυναμικό της Ανωτέρας Αστικής Σχολής και του Γυμνασίου, όπου φοιτούσαν  το σχολικό έτος 1945 -1946 αντιστοίχως 117 και 162 μαθήτριες εκ των οποίων ποσοστό περίπου 25% έμεινε στάσιμο ή μετεξεταστέο και μόνο το 75% προβιβάστηκε.

Στις 4.6.1950 στην ίδια εφημερίδα, δημοσιεύθηκε άρθρο για την τελετή λήξης μαθημάτων στις Νυχτερινές Σχολές των κοινοτικών εκπαιδευτηρίων στα οποία ενεγράφησαν 650 μαθητές και μαθήτριες  και ο διευθυντής τους προέβλεπε ότι θα εξελιχθούν σε ένα «μικρό Πολυτεχνείο». Δεν παρέλειψε να ευχαριστήσει την Ελληνική Κοινότητα Καΐρου και την  Ένωση αποφοίτων Αμπετείου Σχολής «αίτινες συντηρούν τας σχολάς αυτάς». Ο πρόεδρος της ανάλογης εφορείας κ. Κομνηνός ανέφερε σχετικά «επείσθη πλέον η παροικία ότι η περαιτέρω καρποφόρος επιβίωσις της πρέπει να στηρίζεται επί της τεχνικής επιμορφώσεως της νεολαίας μας, γνωρίζει ήδη ότι μόνον τεχνίται ακλώς κατηρτισμένοι και ειδικευμένοι, είναι δυνατόν να εύρουν εφεξής επίζηλες θέσεις». Ακολούθησε η βράβευση των μαθητών ανά μάθημα όπως π.χ ελληνικά , αραβικά, αγγλικά, γαλλικά, γεωμετρικό σχέδιο, ελεύθερο σχέδιο, μηχανολογία, πυρογραφία, ηλεκτρολογία και κοπτική.

Τέλος, στις 18.6.1950 εκτενές άρθρο της Κυριακάτικης εφημερίδας «Νέα Ηχώ» αφιερωμένο στην τελετή λήξης των Κοινοτικών Εκπαιδευτηρίων. Ο δραστήριος διευθυντής Παντελής Παϊδούσης, προήχθη εν τω μεταξύ από διευθυντής της Αμπετείου σε διευθυντή όλων των Κοινοτικών εκπαιδευτηρίων, ανέφερε στη λογοδοσία του ότι το σχολ. έτος 1949-1950 «ενεγράφησαν εις τας σχολάς 1149 μαθηταί και μαθήτριαι. Εκ των 540 μαθητριών το Δημοτικού Θηλέων προήχθησαν αι 469.Εξ αυτών αρίστευσαν αι 132. Εκ των 182 του Γυμνασίου Θηλέων προήχθησαν οι 118. Εκ των 100 του Ανωτέρου Παρθεναγωγείου προήχθησαν αι 60. Εκ των 368 μαθητών του Δημοτικού Αρρένων προήχθησαν  312 και τέλος εκ των 128 μαθητών του ημιγυμνασίου αρρένων προήχθησαν οι 77».  Είναι εύκολο να συμπεράνει κανείς ότι μιλάμε για μια εποχή με εντελώς διαφορετικά εκπαιδευτικά και παιδαγωγικά κριτήρια. Εντύπωση προκαλεί η αναφορά του στη λογοδοσία στο κοινωφελές έργο των κοινοτικών εκπαιδευτηρίων τα οποία επωμίστηκαν κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους τη διανομή δωρεάν βιβλίων, την παροχή ημιδιατροφής σε 500 μαθητές, την παροχή ένδυσης και υπόδησης δυο φορές ετησίως σε περισσοτέρους από 300 μαθητές καθώς και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των μαθητών. Την έκθεση πεπραγμένων ακολούθησε η βράβευση των μαθητών όλων των εκπαιδευτηρίων που διακρίθηκαν και κέρασμα αναψυκτικών και γλυκών.

Εβδομήντα και πλέον χρόνια μετά οι ίδιοι φορείς φροντίζουν για την συνέχιση της ελληνικής εκπαίδευσης στο Κάιρο με τον ίδιο ζήλο. Η Ελληνική Κοινότητα Καΐρου με διαρκές το ενδιαφέρον στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, συνεχίζει τους αγώνες της κ. Κότσικα για την προσχολική εκπαίδευση και έχει σε υψηλές θέσεις της ατζέντας την υποστήριξη του δημοτικού σχολείου αλλά και της Ελληνικής Γλώσσας και του Ελληνικού Πολιτισμού με την υποστήριξη που παρέχει στο Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καΐρου. Συνοδοιπόρος και η Αμπέτειος Σχολή που αγωνίζεται για την δευτεροβάθμια εκπαίδευση των νέων της παροικίας. Κατ’ αναλογίαν και οι φορείς της Αλεξάνδρειας για τους νέους της παροικίας τους. Ο σπόρος του Ελληνισμού στην εύφορη γη της Νειλοχώρας συνεχίζει να αποδίδει καρπούς ακόμα κι όταν δεν μπορεί να το γιορτάσει λόγω συγκυριών. Ο αγώνας, παρά τις αγωνίες δεν είναι άγονος.