«Είμαι ο Χρίστος και είμαι καλά». Μια συνέντευξη με τον Χρίστο Γ. Παπαδόπουλο για το  κάρμα, τα στιχάκια που φυλάει με ευλάβεια στο συρτάρι του και για άλλα πολλά και ενδιαφέροντα

Βασίλης Α. Πουλαρίκας

Ο Χρίστος Γ. Παπαδόπουλος είναι αναμφισβήτητα μια πολυσχιδής προσωπικότητα. Μια ύπαρξη ποιητική και υπερβατική, αλλά συνάμα και γειωμένη στο εδώ και στο τώρα. Είναι ένας βραβευμένος συγγραφέας που έχει γράψει βιβλία για μικρούς και  μεγάλους και είναι επίσης και ένας επίμονος στιχουργός, που τα στιχάκια του έχουν δυναμιτίσει το τσακίρ κέφι πολλών γλεντιών μας. Πάνω από όλα όμως είναι ένας  καλλιτέχνης που από την πρώτη στιγμή που πάτησε το πόδι του ως δάσκαλός στην Αίγυπτο αποφάσισε καρμικά να ριζώσει για τα καλά, στήνοντας την δική του συμμαχία με τον χρόνο, η οποία έχει σβήσει έως ώρας δεκαπέντε πολύχρωμα κεράκια.

Στην Ελλάδα ξεκίνησε την σταδιοδρομία του διδάσκοντας στα μικρά παιδιά τα πρώτα τους γράμματα και στην Αίγυπτο συνέχισε στο ίδιο μοτίβο, αλλά με ενήλικες αυτή την φορά, που γοητευμένοι από την Ελληνική γλώσσα ήρθαν για να την μάθουν «με το νι και με το σίγμα» στο Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καΐρου όπου υπηρετεί ως Διευθυντής.

Πέραν όμως από την διδασκαλία της Ελληνικής γλώσσας, έχει συμβάλλει ενεργά και καθοριστικά διοργανώνοντας πάμπολλες εκδηλώσεις που φέρουν την σφραγίδα του Οργανισμού που διευθύνει και προωθούν με επιτυχία την  Πολιτιστική εξωστρέφεια της χώρας μας.

Ήταν από τους πρώτους Έλληνες που γνώρισα στο Κάιρο και πραγματικά εντυπωσιάστηκα από την αγάπη του για την δουλειά του, για τους Αιγύπτιους και τους Αιγυπτιώτες, αλλά και για τα στιχάκια του που σαν ανάσες ζωής δεν σταματάει να τα μαζεύει, σε ένα  μυστήριο συρτάρι κάπου στο σπίτι του στην Ηλιούπολη.

Συναντηθήκαμε λοιπόν εκεί, ένα φωτεινό απόγευμα στα τέλη του Οκτώβρη και τα είπαμε σχεδόν όλα, μέχρι και για αυτό το ένα και τελευταίο του στιχάκι.    

Ο σκύλος του ο Άλμπι (που στα Αραβικά σημαίνει «καρδιά μου») παρών σε όλη την κουβέντα μας διεκδικούσε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο την απόλυτη προσοχή του και δεν συμβιβαζόταν με τίποτα λιγότερο από την συμμετοχή του ως πρωταγωνιστής και στην φωτογράφιση που ακολούθησε.

Απολαύστε τους και τους δύο.

Ο μεγάλος Οδυσσέας Ελύτης μας κληροδότησε έναν θησαυρό δεμένο μέσα σε μια και μόνο φράση. Μας είπε ότι « Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου». Πότε ένιωσες για πρώτη φορά στην ζωή σου, μια κάποια λέξη να στέκεται εμπρός σου και κάτι να περιμένει από εσένα;

Χμ! Θα τολμήσω να πω ότι μοιάζουμε σ αυτό με τον Νομπελίστα μας ποιητή. Κι αν είμαι μακριά από τον τόπο μου , μια από τις αμμουδιές του Ομήρου είναι και η Αίγυπτος, αφού  στην Οδύσσεια, εδώ φέρανε  τα κύματα τον Μενέλαο όταν επέστρεφε από την Τροία. Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου λοιπόν,  στο Κάιρο, γιατί γλώσσα και πολιτισμός  είναι αλληλένδετες έννοιες που η μία προϋποθέτει την άλλη. Δεν νομίζω να είναι καθόλου τυχαίο ότι η παντοδυναμία της γλώσσας μας συνέπεσε  ιστορικά με την παντοδυναμία του πολιτισμού μας.

Δεν νομίζω επίσης ότι με περίμεναν ποτέ οι λέξεις. Είναι πολύ …ψηλομύτες για κάτι τέτοιο. Εγώ τις έστηνα καρτέρι εξ απαλών ονύχων, να τις κατακτήσω σε όλο το εννοιολογικό τους βάθος ώστε να είναι πρόθυμες να ανταποκριθούν στη χρήση τους . Η καλή η λέξη είναι σαν την καλή νοικοκυρά. Και δούλα και κυρά.

Ποια είναι η βαρύτητα, αλλά και η ευθύνη που νιώθεις για κάθε στίχο που ελευθερώνεις από μέσα σου, γράφοντάς τον σε ένα κομμάτι χαρτί;

Νομίζω ότι μάλλον το αντίθετο συμβαίνει όταν γράφω, αφού αισθάνομαι ότι ο στίχος ελευθερώνει εμένα τον ίδιο από τη σιωπή, σπάζει κάτεργα που χωρίς τις λέξεις του δεν θα τα κατάφερνα ποτέ να διαρρήξω και θα παρέμενα δέσμιος, μπορεί και ισοβίτης, μιας πραγματικότητας που μου επιβλήθηκε. Έχω την αίσθηση πολλές φορές πως είμαι ένας ενδιάμεσος, ανάμεσα στην εποχή μου και στο σύμπαν, ότι τα στιχάκια αυτά είναι λέξεις που μπαίνουν στη σειρά ερήμην μου. Μερικές στιγμές δε, οι πιο ευλογημένες που ΄χω ζήσει στη στιχουργική, είναι σαν να μου υπαγορεύει κάποιος τους στίχους κι εγώ σαν τον γραφέα στο Μουσείο του Καΐρου,  απλώς  καταγράφω στα κιτάπια μου, σαν υπνωτισμένος.  Αυτό το νιώθω σαν ένα κανάλι επικοινωνίας με το παραπέρα. Μην παρεξηγηθώ, άλλοι το λένε  έμπνευση. Η ευθύνη μου περιορίζεται σαν αυτή του δραγουμάνου δηλαδή, του διερμηνέα του μηνύματος. Ο τρόπος που αισθάνομαι όσα συμβαίνουν και πώς αυτά κωδικοποιούνται σε στιχάκια. Είναι όμως και ευθύνη του κοινού που αποκωδικοποιεί, με το δικό του αξιακό σύστημα.

Τι άλλο έχει αυτό το «συρτάρι» εκτός από στιχάκια;

Είναι γεμάτο με κουτάκια από παλιά χρυσαφικά.  Φωτογραφίες, εισιτήρια, σημειώματα, αναμνηστικά, άνθρωποι, τόποι, σχέσεις, φάρμακα και φαρμάκια, νίκες και ήττες, αγάπες, έρωτες και τοξικά απόβλητα, με λίγα λόγια ζωή βιωμένη, με τον τρόπο που μπόρεσα να τη ζήσω και να γίνω αυτό που είμαι σήμερα, δηλαδή να είμαι ό,τι έζησα. Γιατί τελικά αυτό είμαστε όλοι.

Στιχάκια, ποιήματα, διηγήματα, παραμύθια και όνειρα, για μικρούς και μεγάλους και πολλά γραπτά αρχεία της Αιγυπτιώτικης ιστορίας που μαζεύω όσα χρόνια υπηρετώ την Ελλάδα στην Αίγυπτο και περηφανεύομαι για την μοναδικότητα πολλών εξ αυτών. Αυτά είναι που με οδήγησαν και στην αρθρογραφία, στις δικές μου «ΠΑΛΙΑτζούρες», όπου σκαλίζω παλιές ιστορίες των Ελλήνων στη Νειλοχώρα,  γιατί αισθάνομαι αφ’ ενός ότι η μνήμη είναι μεγάλη δασκάλα κι αφετέρου, ότι η ιστορία του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού, δεν έχει φωτιστεί  όπως θα της άξιζε. Χαίρομαι ιδιαίτερα που ο Πρόεδρος της Ε.Κ.Κ. κ. Χρήστος Καβαλής κατάλαβε εγκαίρως ότι δεν έχει μέλλον όποιος δεν τιμά το παρελθόν του και κατάφερε από την αρχή της πολυετούς θητείας του, με τους συνεργάτες του, με επιμονή κι υπομονή να συγκεντρώσει ένα τεράστιο υλικό ώστε σήμερα η Ε.Κ.Κ.  να έχει ένα πολύτιμο αρχείο στο οποίο προΐσταται η κ. Βίλλυ Πολίτου-Ζουέ, εκ των πρωτεργατών επίσης της δημιουργίας και της συντήρησης του. Οι άνθρωποι περνούν, τα αρχεία μένουν. Αν δε σέβεσαι την ιστορία σου δε σε σέβεται ο χρόνος.

Για ποιο λόγο πιστεύεις ότι ήρθες σε αυτόν τον κόσμο και πως η Αίγυπτος κρατάει τα ηνία αυτού του λόγου;

Αν γνώριζα τον λόγο που ήρθα σ αυτόν τον κόσμο, ίσως  δεν θα’ χε νόημα η ζωή μου πια και νομίζω ότι  αυτή η άγνοια είναι που μας κρατάει ζωντανούς ,όσους μας ενδιαφέρει πραγματικά να βρούμε μια αιτιώδη σχέση. Γιατί είναι πολλοί αυτοί που δεν τους απασχολεί καθόλου το ερώτημα. Κι είναι άλλοι που  η ζωή τους όλη  είναι  η αναζήτηση ακριβώς αυτού του νοήματος.

   Στην περίπτωση μου η Αίγυπτος , που συνηθίζω να λέω ότι είναι ο καρμικός μου προορισμός, σίγουρα παίζει κάποιο ρόλο. Δεν ανακάλυψα ακόμη γιατί η ψυχή μου ημερεύει εδώ και θεωρεί την Αίγυπτο σπίτι της.  Αιγυπτιώτης από επιλογή λοιπόν και μετά από ένα θάνατο μικρής διαρκείας, μόλις δύο λεπτών της ώρας σαν να ξαναγεννήθηκα στο Κάιρο . Αναλογιζόμενος τις συνθήκες που συνέβη και  επανήλθα, μετά και από μία ακόμα σχεδόν ανάλογη περιπέτεια  υγείας που παρά τρίχα γλύτωσα το επέκεινα, είμαι πεπεισμένος ότι ακόμα δεν έχει εκπληρωθεί ο λόγος της αποστολής μου στα επίγεια. Θα φανεί ποιο ήταν το επουράνιο σχέδιο, ίσως όταν δεν είμαι πια παρών, αλλά μηδένα προ του τέλους μακάριζε.

Το γεγονός ότι έχεις ένα σταθερό εισόδημα από την εργασία σου ως δάσκαλος πιστεύεις ότι είναι ευλογία η κατάρα για την δημιουργικότητα σου;

Ασυζητητί ευλογία κι ας  περιορίζεται ο δημιουργικός  μου χρόνος στα καλλιτεχνικά κι ερευνητικά μου ενδιαφέροντα. Σου δίνει όμως την αυτονομία σου και τη δυνατότητα να πεις όχι σε προτάσεις που χωρίς σταθερό εισόδημα θα ήσουν αναγκασμένος να ενδώσεις ίσως, στον αγώνα για την επιβίωση. Κι από την άλλη δημιουργικός μπορείς να είσαι μια χαρά  και στην εργασία σου. Εγώ πρώτα είμαι δάσκαλος και μετά όλα τ ‘ άλλα.

Κάποιος Έλληνας που είχε διαγράψει μια αξιόλογη πορεία στην Αίγυπτο μου είχε πει κάποτε ότι «εδώ αισθάνεσαι ότι είσαι κάποιος. Έχεις χώρο να απλωθείς και να δημιουργήσεις». Στα πολλά τα χρόνια που είσαι εδώ νιώθεις ότι αυτή η φράση σου λέει κάτι;

Είναι πολλοί αυτοί που λένε κάλλιο πρώτος στο χωριό παρά δεύτερος στην πόλη. Εδώ οι Ελληνικές παροικίες είναι μικρά ελληνικά χωριά στην καρδιά των Αιγυπτιακών μεγαλουπόλεων.  Δε με νοιάζει να είμαι πρώτος ούτε στο χωριό,  ούτε στην πόλη. Με νοιάζει να είμαι κάθε μέρα καλύτερος από χθες. Έχω μάθει να απλώνω τα πόδια μου όσο φτάνει το πάπλωμα, έχω μάθει να  προσπαθώ να είμαι δημιουργικός ανεξαρτήτως συνθηκών και ειλικρινά, δεν με ενδιαφέρει , καθόλου μα καθόλου, να είμαι κάποιος. Είμαι ο Χρίστος και είμαι καλά. Μου φτάνει και λέω δόξα το θεό.

Γράφοντας παιδικά παραμύθια ποιόν έχεις στο μυαλό σου περισσότερο; To παιδί που θα σε διαβάσει ή το παιδί που είναι στριμωγμένο σε οικογενειακά άλμπουμ στην Θεσσαλονίκη  και περιμένει να πάρεις την φωτογραφία του στα χέρια σου γιατί κάτι έχει να σου πει;

Το παιδί μέσα μου είναι ο κύριος συνομιλητής μου, αυτό το παιδί των ασπρόμαυρων φωτογραφιών που τα μάτια του είναι καρφωμένα επάνω μου την μια και την άλλη σαν περισκόπια κοιτούν να βρουν το παιδί που κρύβει ο καθένας μέσα του. Ξέρω πως αν όλα αυτά τα  κρυμμένα παιδιά, το δικό μου και των άλλων, επικοινωνήσουν, τότε η αποστολή έχει πετύχει. Γιατί ναι μεν τα παραμύθια τα διαβάζουν παιδιά κυρίως αλλά οι γονείς ή άλλοι ενήλικες  είναι αυτοί που αποφασίζουν και τα αγοράζουν.

Τα παραμύθια σταματάνε να υπάρχουν επειδή σταματήσαμε ως ενήλικες να τα πιστεύουμε ή μήπως δεν υπήρξαν ποτέ; Έχουν δίκιο τα παιδιά που ζούνε με όλο το είναι τους, μέσα σε αυτά ή εμείς τελικά που τους τα διαβάζουμε για να κοιμηθούνε κάθε βράδυ, περιμένοντας απλά να τα δούμε να μεγαλώσουν και να μας μοιάσουν;

Τα παραμύθια δεν θα σταματήσουν ποτέ να υπάρχουν, οι τρόποι  και τα μέσα αφήγησης αλλάζουν. Από τους μύθους του Αισώπου και τα έπη του Ομήρου ως την παγκόσμια παρακαταθήκη του είδους , ο μύθος, λαϊκός ή ενυπόγραφος, είναι το αρχαιότερο είδος γραφής  που επέζησε ως τις ημέρες μας, χιλιάδες χρόνια, σε όλους τους πολιτισμούς. Είναι πανανθρώπινη και διαχρονική η ανάγκη για κατανόηση του εαυτού . Μέσα από συμβολισμούς πανάρχαιους τα παραμύθια  ενεργοποιούν συνειδητούς ή υποσυνείδητους μηχανισμούς, ώστε στο τέλος στην αρχέτυπη μάχη του καλού και του κακού , η ταύτιση του παιδιού με τον ήρωα να το βοηθήσει στην επίλυση των συναισθηματικών του συγκρούσεων, να το υποστηρίξει , να το απελευθερώσει και να κυριαρχήσει τελικά στα ψυχολογικά προβλήματα καθώς μεγαλώνει αλλά και να αναπτύξει τη φαντασία του. Υπάρχουν παραμύθια για να κοιμούνται τα παιδιά και παραμύθια για να ξυπνούν οι ενήλικες έλεγε ο Μέγας παραμυθάς, Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.

Αν σου λέγανε ότι τα περιθώρια σου στενεύουν σε αυτόν τον κόσμο και έχεις  λίγο ακόμα χρόνο στην διάθεσή σου για μια μόνο πράξη. Ποια θα ήταν αυτή;

Ο Πλάτωνας στο εργο του «Φαίδων» αναφέρει πως οι κύκνοι , όμορφα πτηνά που δεν έχουν καθόλου ωραία φωνή, όταν διαισθανθούν πως πλησιάζει ο θάνατος τους, κελαηδάνε πολύ γλυκά, όχι από λύπη  όπως πιστεύουν οι άνθρωποι αλλά από χαρά γιατί θα πάνε κοντά στο θεό Απόλλωνα, στον οποίο είναι  αφιερωμένα. Κι επειδή έξις δευτέρα φύσις, αυτό που θα ήθελα κι εγώ, θα ήταν να έγραφα ένα στιχάκι ακόμα. Το δικό μου κύκνειο άσμα.

Διαβάστε λίγα παραπάνω βιογραφικά λόγια

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964. Πτυχιούχος Εκκλησιαστικής Παιδαγωγικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης και Παιδαγωγικού Ε.Κ.Π.Α, με σπουδές στη Θεολογία στο Α.Π.Θ, μετεκπαιδεύτηκε  στην Ειδική Αγωγή στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, στη διδασκαλία των Ελληνικών ως Ξένης Γλώσσας στο Κ.Ε.Γ και στη Διοίκηση Πολιτιστικών Μονάδων στο Ε.Κ.Π.Α και κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο στη Δημιουργική Γραφή στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.

Συμμετείχε σε πολλά διεθνή συνέδρια και ημερίδες  ως εισηγητής και ως μέλος της οργανωτικής επιτροπής  καθώς και  σε διεθνή λογοτεχνικά φεστιβάλ Ελλάδας και Αιγύπτου, ως ποιητής. Ποιήματα, διηγήματα, άρθρα  και μεταφράσεις του έχουν δημοσιευθεί σε  εφημερίδες, έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Έχει τιμηθεί με λογοτεχνικά βραβεία  (Α βραβείο Ποίησης «Κούρος Ευρωπου» 2007, Α βραβείο διηγήματος Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών 2005, κ.α) , Α΄ βραβείο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού Θεσσαλονίκης 1993 κι  έχει λάβει τιμητικές διακρίσεις από την Ένωση Λογοτεχνών Αλεξάνδρειας Αιγύπτου και το Πανεπιστήμιο Αλ Αζχαρ του Καϊρου,

Εμφανίστηκε ως στιχουργός στην ελληνική δισκογραφία το 1993 με το τραγούδι «Η Αλεξάνδρεια που χάνεις» κι έχουν δισκογραφηθεί  έκτοτε περισσότεροι από 150 στίχοι του σε συνεργασία με γνωστούς Έλληνες συνθέτες και ερμηνευτές. Έχει εκδώσει το βιβλίο cd “Το φτερό του δράκου”, το 2010 , το αλληγορικό παραμύθι “Το παραμύθι της τετράγωνης λογικής” ,το 2013, την ποιητική συλλογή “Η γλώσσα της φυγής” το 2016, όλα  από τις Εκδόσεις Μικρής Άρκτου. Το 2018 εξέδωσε στο Κάιρο την ποιητική συλλογή “Ευθυμία” .Το 2019 εκδόθηκε από τις Εκδόσεις Οδός Πανός το βιβλίο cd “Κέντρο περίθαλψης άγριων ζωών”. Είναι υπό έκδοση νέα ποιητική συλλογή, μία μελέτη για τη μετρική  και νέοι κύκλοι τραγουδιών.