Τον Βίο της Οσίας Μαρίας συνέγραψε ο Άγιος Σωφρόνιος Πατριάρχης Ιεροσολύμων, ο οποίος συνέγραψε διάφορα ασκητικὰ και υμνογραφικὰ κείμενα ποὺ διαποτίζονται από το πνεύμα της Ορθοδόξου θεολογίας και της ασκητικής παραδόσεως.
Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία γεννήθηκε στην Αίγυπτο και έζησε τον 6ον αιώνα, την εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Στα νεανικά της χρόνια ζούσε μέσα στην ακολασία και παρέσυρε πολλούς ανθρώπους στην ηθική καταστροφή.
Σε ηλικία 12 ετών ξέφυγε από τους γονείς της και πήγε στην Αλεξάνδρεια, όπου επί 17 χρόνια ζούσε άσωτη ζωή. Μετά, από κάποια περιέργεια πήγε με άλλους προσκυνητές στα Ιεροσόλυμα, για να παρεβρεθεί και να δει απο κοντά την ύψωση του Τίμιου Σταυρού.
Κατά την είσοδο της στο ναό της Αναστάσεως, τη μέρα που υψωνόταν ο Τίμιος Σταυρός, ένοιωσε τρεις έως τέσσερις φορές κάποιαν αόρατη δύναμη μέσα της, που την εμπόδιζε να μπει, ενώ το πλήθος έμπαινε ανεμπόδιστα.
Η καρδιά της πληγώθηκε απο αυτό, και αποφάσισε ν’ αλλάξει ζωή και να προσηλωθεί στο Θεό με προσευχή και μετάνοια. Βάζοντας σαν εγγυήτριά στην προσευχή της την Παναγία, υποσχέθηκε ότι εάν αφήσει να μπει κα να δει τον Σταυρό του Κυρίου, θα ήταν συνετή και φρόνιμη στο μέλλον και δεν θα μόλυνε πια το σώμα της με πονηρές επιθυμίες και ηδονές.
Όταν επέστρεψε στο Ναό, αυτή τη φορά μπόρεσε να μπει χωρίς καμιά δυσκολία. Τότε προσκύνησε το Τίμιο ξύλο και χωρίς να λησμονήσει την υπόσχεση που έδωσε, έφυγε την ίδια μέρα από τα Ιεροσόλυμα κι’ αφού πέρασε τον Ιορδάνη μπήκε στα ενδότερα μέρη της ερήμου, όπου έζησε επί 47 χρόνια μια ζωή πολύ σκληρή και ασυνήθιστη, χωρίς να δει άνθρωπο, με θεατή τον παντοδύναμο Θεό, προσευχόταν μόνη σ’ Αυτόν.
Αγωνίστηκε τόσο πολύ , πέρασε την ανθρώπινη φύση και απόκτησε ζωή πάνω στη γη αγγελική και υπεράνθρωπη. Υψώθηκε δια μέσου της απάθειας, ώστε περπατούσε πάνω στα νερά του ποταμού, χωρίς να βυθίζεται. Όταν δε προσευχόταν, σηκωνόταν από τη γη ψηλά και στεκόταν μετέωρη στον αέρα.
Προς το τέλος της ζωής της έτυχε να συναντήσει τον ερημίτη, που ονομάζοταν Ζωσιμάς. Του διηγήθηκε όλη της τη ζωή, τον παρακάλεσε να της φέρει τα άχραντα Μυστήρια για να κοινωνήσει. Εκείνος το έκανε την επομένη χρονιά, την Μεγάλη Πέμπτη.
Αλλά τον επόμενο χρόνο, επιστρέφοντας ο Ζωσιμάς την βρήκε νεκρή, ξαπλωμένη στη γη και κοντά της ένα σημείωμα, που έγραφε: «Αββά Ζωσιμά, Θάψον ώδε το σώμα της Αθλίας Μαρίας. Απέθανον την αυτήν ημέραν, καθ’ ην εκοινώνησα των αχράντων Μυστηρίων. Εύχου υπέρ εμού».
Ο Αββάς Ζωσιμάς, αφού έκλαψε πολύ είπε κατάλληλους ψα;λμούς δια την περίστασιη, και με μεγάλη κατάνυξη επιμελήθηκε της ταφής βρέχοντας με τα δάκρυα του το σώμα της Οσίας. Η γη όμως ήτανε σκληρή και ο ίδιος ο Αββάς προχωρημένης ηλικίας, δεν μπορούσε να την σκάψει και βρισκόταν σε απορία. Τότε «ὁρᾷ λέοντα μέγαν τῷ λειψάνῳ τῆς Ὁσίας παρεστῶτα καὶ τὰ ἴχνη αὐτῆς ἀναλείχοντα», δηλαδή είδε ένα λιοντάρι να στέκεται δίπλα στο λείψανο της Οσίας και να γλύφει τα ίχνη της. Ο Αββάς τρόμαξε αλλά το ίδιο το λιοντάρι καλόπιανε τον Αββά και τον παρακινούσε και με τίς κινήσεις του και με τὶς προθέσεις του, να προχωρήσει στον ενταφιασμό της.
Παίρνοντας θάρρος ο Αββάς από το ήμερο του λιονταριού, το παρακάλεσε να σκάψει αυτό τον ίδιο το λάκκο, για να ενταφιασθεί το ιερὸ λείψανο της Οσίας Μαρίας, επειδὴ εκείνος αδυνατούσε. Το λιοντάρι υπάκουσε, και με τα μπροστινά του πόδια έσκαψε το λάκκο, όσο έπρεπε, για να ενταφιασθεί το σκήνωμα της Οσίας Μαρίας.
Ο Ενταφιασμὸς της Οσίας έγινε προσευχομένου του Αββά Ζωσιμά και του λιονταριού «παρεστῶτος». Μετὰ τον ἐνταφιασμὸ έφυγαν και οι δύο, «ὁ μὲν λέων ἐπὶ τὰ ἔνδον τῆς ἐρήμου ὡς πρόβατον ὑπεχώρησε. Ζωσιμᾶς δὲ ὑπέστρεψεν, εὐλογῶν καὶ αἰνῶν τὸν Θεὸν ἡμῶν»
Ο Βίος της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας δείχνει πως μια πόρνη μπορεί να γίνει κατά Χάριν θεός, πως ο άνθρωπος μπορεί να γίνει άγγελος εν σώματι και πώς ή κατὰ Χριστὸν ελπίδα μπορεί νὰ αντικαταστήσει τὴν υπὸ του διαβόλου προερχόμενη απόγνωση. Στο πρόσωπο της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας βλέπουμε τον άνθρωπο που αναζητά τὴν ηδονὴ και κυνηγά τοὺς ανθρώπους για τήν ικανοποίησή τους, αλλὰ όμως με τη Χάρη του Θεού μπορεί να εξαγιασθεί τόσο πολύ, ώστε να φθάσει στο σημείο να την κυνηγούν οι ‘Αγιοι για να λάβουν τὴν ευλογία της και να ασπασθούν το τετιμημένο της σώμα, καθὼς επίσης να τὴ σέβονται και τα άγρια ζώα.
Η οσία Μαρία η Αιγυπτία με την μετάνοια της, την βαθιά της ταπείνωση, την υπέρβαση εν Χάριτι του θνητού και παθητού σώματος της, αφ’ ενὸς μεν προσφέρει μια παρηγοριὰ σε όλους τους ανθρώπους, αφ’ ετέρου δὲ ταπεινώνει εκείνους που υπερηφανεύονται για τα ασκητικά τους κατορθώματα. Δεν ημέρωσε μόνο τὰ άγρια θηρία που υπήρχαν μέσα της, δηλαδὴ τα άλογα πάθη, αλλὰ υπερέβη όλα τα όρια τής ανθρώπινης φύσεως και ημέρωσε ακόμη και τα άγρια θηρία τής κτίσεως.
Αυτός είναι ο σκοπός και ο πλούτος της ενανθρωπήσεως του Χριστού, που φυλάσσεται μέσα στὴν Εκκλησία. Με την αποκαλυπτικὴ θεολογία και την εν Χριστώ ζωή ο άνθρωπος μπορεί να μεταμορφωθεί ολοκληρωτικά. Η μνήμη της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας εορτάζεται την Α΄ Απριλίου, αλλά η Εκκλησία τιμά την μνήμη της και την Ε’ Κυριακὴ των Νηστειών.