Βασίλης Α. Πουλαρίκας
Η ζωγραφική της Καρέλ Χόμση θα πρέπει να ομολογήσω ότι δεν μου ήταν γνωστή. Δεν γνώριζα επίσης ότι είναι παντρεμένη με τον αγαπητό Αιγυπτιώτη πάροικο κ. Αλέξανδρο Γεωργιάδη, ούτε ότι είναι συγγενής με τον Πρόεδρο της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου κ. Χρήστο Καβαλή. Όλα αυτά βέβαια μέχρι την Κυριακή 29 Ιανουαρίου που έλαβα την πρόσκληση για την νέα μεγάλη ατομική της έκθεση που τιτλοφορείται Cosmos Flower (Κοσμικό λουλούδι) και στην οποία εκθέτονται αναδρομικά πέραν της νέας συλλογής, σε διαφορετική αίθουσα της Ζamalek Art Gallery και παλαιότερα σημαντικά έργα της ζωγράφου.
Η τύχη της στιγμής με οδήγησε αρχικά στα πρότερα έργα της. Κοιτώντας τον πρώτο πίνακα ένιωσα μια γροθιά στο στομάχι αναβιώνοντας τα λίγα και τραγικά δευτερόλεπτα πριν την αυτοκτονία του Χίτλερ που κρατώντας στην αγκαλιά του την σύζυγό του πλέον Εύα Μπράουν και το επίσημο χαρτί που τους ένωσε με τα δεσμά του γάμου, ετοιμάζεται με το άλλο του χέρι να τραβήξει την σκανδάλη της αυτοχειρίας. Λίγο πιο δίπλα η «Ελευθερία», μια περήφανη γυναικεία φιγούρα τυλιγμένη με την σημαία της Αιγύπτου, λαβωμένη από τα βέλη της κοινωνικής έκρηξης, εφορμά οδηγώντας και εμπνέοντας τον λαό προς το Φως. Σε έναν άλλο πίνακα της την «Ιθάκη», είδα τον ίδιο τον Κ.Π. Καβάφη να ταξιδεύει και αυτός μέσα στην ποιητική μεταφυσική του δικού του Οδυσσέα, διατρέχοντας τον ιστορικό χρόνο, ενώ λίγο παραπέρα ο Ιησούς κρεμάται επί ξύλου βιώνοντας την αλληγορική και διαχρονική αδιαφορία του πλήθους που κοιτάει από την άλλη μεριά.
Όλα τα παλαιότερά της έργα Καρέλ Χάμση διατρέχονται από την υπαρξιακή της ανάγκη ως καλλιτέχνης να επικοινωνήσει στους συνανθρώπους της τα μελλούμενα που η ίδια βίωνε ασφυκτικά στο δικό της εδώ και τώρα. Μια κραυγή αγωνίας, ένα πολιτικό μήνυμα με έντονο εξπρεσιονιστικό ύφος, λίγα χρόνια πριν το Μπίγκ Μπάνγκ της Αιγυπτιακής κοινωνίας. Η ζωγράφος σε μια φρενήρη δημιουργική παραγωγικότητα έβγαζε την περίοδο εκείνη στην επιφάνεια της ανθρώπινης συνείδησης και σε κοινή θέα, με τον έντονο χρωστήρα της τέχνης της, όλα αυτά που για χρόνια ο λαός της έκρυβε επιμελώς στο συλλογικό του ασυνείδητο.
Βγαίνοντας από τον κόσμο της έντασης και της κοινωνικής αναμόχλευσης των ανθρώπινων παθογενειών που ένιωσα στους πρώιμους πίνακες της ζωγράφου, άνοιξα τη δεύτερη πύλη της νέας της καλλιτεχνικής πρότασης για να έρθω κοντά στο «κοσμικό της λουλούδι» όπως ή ίδια ονομάτισε το νήμα που συνδέει τις ψηφίδες της νέας της δουλειάς. Περιδιαβαίνοντας στους πίνακες της Καρέλ Χάμση αντίκρυσα ένα κόσμο γειωμένο και εναρμονισμένο με τον παγκόσμιο ρυθμό της φύσης, όπου ο άνθρωπος δεν αποτελεί πλέον μια οργανική παραφωνία, αλλά έναν ισότιμο και άρρηκτο κρίκο του σύμπαντος κόσμου. Ενός κόσμου που μου έδωσε την έντονη αίσθηση ότι αν ανεύθυνα έκοβα ένα από τα λουλούδια του, θα κατέρρεε ολάκερος μπροστά στα μάτια μου και θα χανόταν για πάντα.
Άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών και πλήθος κόσμου τίμησαν την ζωγράφο στα εγκαίνια της έκθεσής της. Η ίδια χαρούμενη και ευτυχισμένη με τον σύζυγό της Αλέξανδρο, τον γιό τους Πάρι και όλους τους φίλους στο πλευρό της απολάμβανε το «χειροκρότημα» μιας κοπιώδους πορείας που έφτασε στο τέλος της αντικρίζοντας το Φως της πρώτης της έκθεσης. Στα εγκαίνια μεταξύ άλλων και ο Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου κ. Χρήστος Καβαλής και η Σύμβουλος της Ελληνικής Πρεσβείας στην Αίγυπτο κα Μαρία Κεχρή με τον σύζυγό της κ. Στρατή Κανάραχο.
Ήταν τόσες πολλές οι απορίες μου για το πολυεπίπεδο έργο της, που όταν συστηθήκαμε άρχισα να την «βομβαρδίζω» με ερωτήσεις, κάνοντάς την να μου απαντήσει χαμογελώντας «Δεν μπορώ όπως καταλαβαίνεις σήμερα να μιλήσω για την δουλειά μου. Σήμερα απλά χαίρομαι και εγώ το έργο μου με όλο τον κόσμο. Να τα πούμε μια άλλη μέρα καλύτερα.
Λίγες μέρες μετά βρέθηκα και πάλι στην Zamalek Art Gallery προσπαθώντας μέσα από τα δικά της λόγια αυτή τη φορά να ιχνηλατήσω τα όρια, αλλά και τα στοιχεία που αλληλοεπιδρούν συγκροτώντας το ποιητικό της σύμπαν, με αυτό το αίτημα ως πρώτη ερώτηση. Απολαύστε την.
Ο «Κόσμος» μου έχει ανθρώπους. Μου αρέσουν οι άνθρωποι και συνήθως ζωγραφίζω σκηνές από την καθημερινή ζωή τους. Βιώνω αυτή την κατάσταση σαν να προβάλλεται μια ταινία στο κεφάλι μου και εγώ να επιλέγω και να απομονώνω με την φαντασία μου τις σκηνές που με ιντριγκάρουν ψυχικά, τοποθετώντας τις στον καμβά μου. Άλλες φορές ας πούμε διαβάζοντας ένα βιβλίο ξεπηδούν μέσα από τις σελίδες του οι πρωταγωνιστές τις κάθε ιστορίας και με προκαλούν να σκεφτώ διαφορετικά. Έτσι συνέβη όταν διάβασα την ιστορία από τις τελευταίες μέρες του Αδόλφου Χίτλερ και της Εύας Μπράουν στα υπόγεια της Καγκελαρίας, όταν λίγο πριν το κοινό τους τέλος αυτή επέμενε να παντρευτούν και να πεθάνουν ως σύζυγοι κρατώντας στα χέρια της ένα χαρτί που δεν είχε καμία πλέον σημασία ή μήπως είχε τελικά για αυτήν όπως και για κάθε γυναίκα; Ο «Κόσμος» μου είναι γεμάτος από ιδέες επίσης. Πολιτικές και κοινωνικές ιδέες, που προσπαθώ να τις εκφράσω μέσα από τα έργα μου. Δείτε για παράδειγμα το έργο μου με τον εσταυρωμένο Χριστό και όλους που είναι κοντά του να κοιτάνε σε αντίθετη κατεύθυνση. Δεν είναι κάπως έτσι η ανθρώπινη ιστορία; Όταν κάποιος φέρνει κάτι νέο και ρηξικέλευθο στην κοινωνία δεν αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και φοβικότητα; Και τις περισσότερες φορές καταλήγει σε ένα σταυρό; Με συγκινούν επίσης και τα συμπεριλαμβάνω στο ποιητικό μου σύμπαν όπως είπατε, τα ζώα και τα φυτά. Αποστρέφομαι την ιδέα που κυριαρχεί και μας θέλει κυρίαρχο είδος σε αυτόν τον κόσμο. Για εμένα όλα έχουν την ίδια αξία στην ζυγαριά της ύπαρξης. Τα έντομα, τα ζώα, οι άνθρωποι, τα φυτά. Είμαστε συνταξιδιώτες της ζωής και συμπορευόμαστε ισότιμα στο ίδιο ταξίδι. Το «κοσμικό λουλούδι» μου λοιπόν δεν είναι μόνο ένα λουλούδι, αλλά αντιπροσωπεύει και έναν κόσμο μεταφυσικό που εμπεριέχει, το πάθος, την συνέχεια και εν τέλη το σπέρμα της αιωνιότητας σε κάθε πέταλό του.
Ποιο είναι το κίνητρο σας για να ζωγραφίζετε; Ποια είναι η δύναμη που σας ωθεί να εκφράζεστε μέσα από την ζωγραφική;
Η ζωγραφική είναι η ζωή μου όλη. Κάθε μου ανάσα την εμπεριέχει. Δεν μπορώ να ζήσω διαφορετικά. Όταν δεν ζωγραφίζω αισθάνομαι απαίσια, αισθάνομαι μισή, αδύναμη. Όταν ζωγραφίζω νιώθω ότι είμαι «κάποια». Μπορώ και προσφέρω κάτι από την ψυχή μου στον συνάνθρωπό μου. Έτσι μόνο νίωθω ότι η ζωή μου αξίζει. Το μεγαλύτερο επίτευγμα μου στην ζωή είναι η δυνατότητά μου να προσφέρω μέσα από την τέχνη μου.
Περιγράψτε μας μια τυπική ημέρα σας;
Σηκώνομαι το πρωί γύρω στις έξι. Φτιάχνω τον καφέ μου και ασχολούμαι πυρετωδώς με όλα τα πράγματα του νοικοκυριού. Πλυντήρια, μαγείρεμα, και όλα τα σχετικά. Μετά πάω στο ατελιέ μου. Ξεκινάω στις οκτώ το πρωί και ζωγραφίζω αδιάλειπτα έως τις οκτώ το βράδυ. Μετά γυρνάω σπίτι, πλένω τα πιάτα, κάνω ένα ντους και πέφτω πολύ κουρασμένη για ύπνο (Γέλια). Φοβερή ζωή έτσι; Και την επόμενη ημέρα πάλι η ίδια ρουτίνα. Για να φανταστείτε όταν υπάρχει κάποια στιγμή που αναγκάζομαι να δω άλλους ανθρώπους ή να πάω κάπου ταράζομαι. Δεν θέλω να βγαίνω από την ρουτίνα μου για κανέναν και για τίποτα. Την μόνη περίοδο που δεν ίσχυε αυτό στην ζωή μου ήταν όταν τα παιδιά μου ήταν μικρά και με χρειαζόντουσαν. Τότε, η αποστολή της μητρότητας υπερίσχυε της δουλειά μου. Όσο περνούσαν τα χρόνια όμως ο λόγος της σχέσης μας άλλαζε όσο αυτά μεγάλωναν και δεν με χρειαζόντουσαν πια δίπλα τους. Τώρα πιά δεν έχω τίποτε άλλο να μου αποσπάει την προσοχή και θέλω να είμαι απόλυτα δοσμένη στην ζωγραφική μου.
Στην αίθουσα με τα παλαιότερα έργα σας αισθανόμουνα βλέποντάς τα ότι κυριαρχεί έντονο το πολιτικό στοιχείο. Μιλήστε μας για αυτήν σας την περίοδο.
Ακόμα την συνεχίζω αυτήν την σειρά με τους έντονους πολιτικούς και ανθρωποκεντρικούς συμβολισμούς. Απλώς με τα νέα μου έργα κάνω ένα μικρό διάλλειμα θα έλεγα στρέφοντας την προσοχή μου κάπου αλλού. Είχα την ανάγκη να σταματήσω, γιατί θα πρέπει να σας πω ότι κουράστηκα όλα αυτά τα χρόνια. Έπρεπε να θεραπευτώ μέσα μου. Είχα ξεκινήσει πολύ πριν την επανάσταση να ζωγραφίζω αυτούς τους πίνακες και κανείς τότε δεν με καταλάβαινε. Όλοι απορούσαν με τα έργα μου και δεν έβρισκαν κανένα σημείο στην καθημερινότητα που ζούσαμε για να τα δικαιολογήσουν. Αλλά εγώ μέσα μου έβραζα. Λίγα χρόνια μετά τα έργα μου βρήκαν το πάτημά τους στα γεγονότα που επακολούθησαν και εμένα να βρίσκομαι κάθε μέρα στο δρόμο και να διαδηλώνω.
Το “cosmic flower” είναι μια συλλογή έργων σας πιο ονειρική και λιγότερο πολιτικά φορτισμένη. Τι επιδιώκεται μέσα από αυτήν τη ζωγραφικής σας πρόταση αυτήν τη φορά;
Επιδιώκω να δώσω ελπίδα με αυτά μου τα έργα. Έφτιαξα μέσα από την φαντασία μου έναν κόσμο διαφορετικό, που κοιτώντας τον εγώ πρωτίστως θεραπεύομαι από τα τραύματα της ζωής και αυτό προσφέρω και στους συνανθρώπους μου. Μια διαφορετική προοπτική και μια ουσιαστική σύνδεση με έναν κόσμο άλλο που μπορεί όμως να ξεκινήσει να υπάρχει ως ιδέα, ως γονιμοποιό σπέρμα πρώτα στην ψυχή και στην καρδιά μας. Ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός και τον δικαιούμαστε πραγματικά όλοι. Αυτό αντιπροσωπεύει το κοσμικό μου λουλούδι. Την ειρήνη, την αρμονία, την αποδοχή και τέλος την γαλήνη της ύπαρξης μας.
Κλείνοντας την ενδιαφέρουσα αυτή μας συνομιλία θα ήθελα ως τελευταία ερώτηση να μας πείτε για τα μελλοντικά σας σχέδια;
Δε γνωρίζω. Πραγματικά δεν γνωρίζω. Απλά όλα έρχονται από μόνα τους. Ποτέ δεν κάνω προσχέδια πριν από κάθε πίνακα. Μου έρχονται οι ιδέες το βράδυ κατά τις οκτώ που πάω για ύπνο (γέλια). Τότε τα φαντάζομαι όλα και την επόμενη ημέρα ξεκινώ να τα υλοποιώ. Έτσι απλά. Σας ευχαριστώ πολύ.
Η πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας έφτασε στο τέλος της και ευχαριστώντας την κα Χόμση έφυγα, προσπαθώντας να βάλω σε μια κάποια τάξη τον δικό της κόσμο. Η έκθεσή της θα συνεχιστεί στην Zamalek Art Gallery (11 Brazil str. Zamalek) έως τις 22 Φεβρουαρίου, με ώρες λειτουργίας από τις 11 το πρωί έως τις 8 το βράδυ εκτός Παρασκευής.
Δείτε εικόνες από τα εγκαίνια της έκθεσης
