Το Savoir Vivre είναι ένα εγχειρίδιο κανόνων καλής συμπεριφοράς στα πλαίσια της κοινωνικής συναναστροφής με ρίζες στις 10 εντολές της Παλαιάς Διαθήκης, κλάδους στα μεσαιωνικά χρηστά ήθη και φυλλώματα στο έργο του Έρασμου «De civilitate morum puerilium libellus» του 1526 που εισάγει την έννοια της καλής συμπεριφοράς και ως οδηγός της εκδιδόταν συνεχώς ως τα τέλη του 18ου αιώνα. Στη σύγχρονη Ελλάδα αξίζει να μνημονευτούν τα σχετικά βιβλία της Ελένης Χαλκούση τη δεκαετία του ΄60 και του Χρήστου Ζαμπούνη το 2002.
Του Ν. Νικηταρίδη, ερευνητή της ιστορίας των Αιγυπτιωτών
Ας μεταφερθούμε λοιπόν στην Eλληνική Αλεξάνδρεια του 1875 και ας αναπαράγουμε τον «Κοινωνικό Γνώμονα», που καθορίζει το πως πρέπει να γίνονται οι επισκέψεις, μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας «Ημερήσια Νέα», αναπαριστώντας νοερά μία εποχή τόσο μακρινή, όσο απέχουν οι κανόνες καλής συμπεριφοράς από τη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα.
- Εισερχόμενος εις αίθουσαν επισκέψεως καλώς ανατεθραμμένος κύριος οφείλει να αφίνη τον επενδύτην και το αλεξίβροχον αυτού εις τον αντιθάλαμον. Εισέρχεται δε έχων δια της αριστεράς τον πίλον, ον επ΄ ουδεμία προφάσει δύναται να αποθέση επί των επίπλων.
- Εισερχόμενος εις αίθουσαν επισκέψεως πάσα κυρία κλίνει πρώτον ελαφρώς την κεφαλήν, εάν εν τη αιθούση της επισκέψεως είναι άνθρωποι. Ο μικρός ούτος χαιρετισμός αποτείνεται προς πάντας τους παρόντας είτε άνδρας, είτε γυναίκας. Μετά τούτου πορεύεται ευθύς προς την οικοδέσποιναν, ην χαιρετά αναλόγως της μεταξύ αυτών οικειότητος, αναμένουσα πάντοτε μέχρις ου πρώτη η οικοδέσποινα τείνη αυτή χείρα δεξιώσεως και καθήμενη επί της καθέδρας ην αύτη προσφέρει ή δεικνύει τη προσερχομένη μόνον αφού πρώτον ηδή αυτήν καθημένην.
- Πας κύριος εισερχόμενος πρώτον χαιρετά υποκλινώς, έπειτα δε ζητεί και λαμβάνει αυτός το κάθισμα. Δεν επιτρέπεται δε αυτώ να καθίση παρά την οικοδέσποιναν, εάν μη αύτη οδηγήση αυτόν πλησίον της, λαβομένη της χειρός.
- Πας κύριος καθήμενος οφείλει να θέση τον πίλον μεταξύ των γονάτων, αλλά έχων αυτόν πάντοτε δια χειρός, προσέχων μεγάλως μη διασταυρώση τας κνήμας, όπερ είναι ατοπώτατον εν συναναστροφή.
- Ο κύριος ή η κυρία μεταλαμβάνουσι της γενικής συνδιαλέξεως, αποκρινόμενοι όσον το δυνατόν εις την οικοδέσποιναν, ούτως ώστε να εγείρωσι την περιέργειαν πάντων των παρισταμένων. Απόφευγε την κακολογίαν, αν μη σε προτρέψωσιν εις τούτο άλλοι και προ πάντων πριν ή κακολογήσης τινά παρατήρησον καλώς τίνες οι περί σε και αν ούτοι συμφωνώσι προς τας ιδέας σου. Εάν όμως μεταξύ αυτών ίδης άγνωστον τινά, είναι προτιμότερον το σιωπάν.
- Πρόσεχε μη ψιθυρίζεις εις το ους του γειτόνος σου, εν ω οι εν την αιθούση συνδιαλέγονται μεγάλη τη φωνή. Επειδή, τούτο πράττων, αναγκάζεις την οικοδέσποιναν να σοι απευθύνη τον λόγον ονομάζουσα σε, όπερ επισύρει την προσοχήν των παρόντων επί της αναγώγου σου διαγωγής.
- Η συνήθης επίσκεψις δεν πρέπει να διαρκέση υπέρ ημίσειαν ώραν. Αι δε επισκέψεις του νέου έτους ουδέποτε ακμαζούσης της συνδιαλέξεως προς αναχώρησιν, καν ήσαι λίαν ενησχολημένος. Προς τούτο πρέπει να αναμένης το τέλος της συνδιαλέξεως.
- Η οικοδέσποινα ουδέποτε εγείρεται προς υποδοχήν των εισερχομένων. Αρκεί μόνον να υποκλίνη την κεφαλήν. Αλλ΄ οι παρόντες κύριοι οφείλουσι να εγείρωνται βλέποντες εισερχομένην κυρίαν.
- Εάν εισελθών εις την αίθουσαν υποδοχής έχεις τους πόδας, τας χείρας ή την ρίνα παγωμένας, δεν σοι επιτρέπεται να πλησιάσης εις την εστίαν, εκτός αν είσαι μόνος μετά της οικοδεσποίνης, βλέπουσα σε ριγώντα, σε προσκαλεί πλησίον του πυρός.
- Είναι απρεπέστατον το εξετάζειν και παρατηρείν κατά την επίσκεψιν τα έπιπλα, τας εικόνας ή τα καλλιτεχνήματα, άτινα τυγχάνουσιν εκτεθειμένα εν τη αιθούση. Εάν όμως η οικοδέσποινα θελήση να μάθη τι φρονείς περί αυτών, οφείλεις να εύρης τα πάντα άριστα, καν είναι αθλιώτατα.
- Τέλος, οφείλεις να αναχωρήσης όσον το δυνατόν απαρατήρητος, εάν είναι άνθρωποι εν τη αιθούση. Ουδέποτε δε ανέχουν ίνα η οικοδέσποινα σε συνοδεύση πέραν της θύρας της αιθούσης, εάν άλλοι κύριοι ή κυρίαι μένωσιν όπισθεν σου καν είσαι πρίγκιψ ή άνασσα, μάλιστα εάν είσαι πρίγηψ ή άνασσα.
- Πάντα ταύτα, δύνασαι να είπης, είναι λίαν μηδαμινά και γελοία. Αλλά η εθιμοτυπία είναι ο κώδιξ της κοινωνίας. Η ευγένεια και η χρηστότης είναι ανάγκη και ουδέποτε μετανοεί τις προσφερόμενος ευγενός.
- Επίσκεψις κακώς γενομένη συνεπάγεται πολλάκις σπουδαιοτάτας συνεπείας ως δεικνύει το εξής ιστορικό συμβάν: «Ο πόλεμος διετέλει ποτέ γενόμενος μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας από δεκατριών ετών και μεταξύ Γαλλίας και Ισπανίας από δεκατεσσάρων. Τέλος οι πληρεξούσιοι των τριών εθνών εστάλησαν εις την μεγάλην διεθνή διάσκεψιν της πόλεως Μύνστερ προς ομολογίαν ειρήνης. Αλλά αδέξιος τις δεξίωσις εμήκυνε τον φοβερόν πόλεμον επί εξ όλα έτη». Και ιδού πως: «Του πρέσβεως της Βενετίας Κοντορίνου ελθόντος εις επίσημον επίσκεψιν του δ΄ Αβώ, πρέσβεως της Γαλλίας, ούτος απερχόμενον συνώδευσε μεν τον Βενετόν πρέσβυν μέχρι της κλίμακος, αλλά δεν κατέβη κατά τα ειθισμένα την πρώτην βαθμίδα. Ο υπερήφανος Βενετός εθήχθη τόσο, ώστε έγραψεν ευθύς εις την κυβέρνησιν αυτού ότι εξυβρίσθη υπό του Γάλλου πρέσβεως. Η διάσκεψις διελύθη. Ο πόλεμος επαναλήφθη βιαιότερος και δεν επερατώθη ειμή αφού ο Γάλλος πρέσβυς υποδεχθείς εκ δευτέρου τον Βενετόν πρέσβυν, συνώδευσεν αυτόν μέχρι της κλίμακος και κατέβη την πρώτην βαθμίδα.»
Πηγές: «Ημερήσια Νέα», Αλεξάνδρεια 14-26/5/1875, 10-22/5/1875 – el.wikipedia.org (16/6/2019)
